Sunday, September 30, 2012

Burma’s Lost Kingdoms: Splendours of Arakan by Pamela Gutman


Arakanese kingdoms are lesser known to the outside world compare to those of Pagan and Pyu sites despite their long history and abundant archaeological remains. Poor transportation facilities, torrent monsoon weather and notorious malaria were among the reasons preventing Arakan researches. Pamela Gutman, an enthusiastic young scholar to fill into the shoes of G. H. Luce in the old Burma studies, went to Arakan in 1970s for her Ph.D thesis[1]. “Burma’s Lost Kingdoms:Splendours of Arakan” is a result of long committed work on art history and archaeology of Arakan.  Gutman said “Arakan played a pivotal role in the exchange of cultures and religions between India and Southeast Asia” (page 3). Art and architecture used in temples and sculptures confirm this. Arakan’s proximity to India’s Bengal helped the kingdom probably became the first in Southeast Asia to receive Indian influence in many aspects of culture, religion, administration and politics beginning from early centuries of the first millennium. Notwithstanding the Indianization patterns found in other parts of Southeast Asia, Arakan kings said to have adopted Indian titles, appointed Brahmins as ritual advisors and took Buddhism as prime religion. Like in Pagan, Buddhist monuments closely entwined with Arakan’s history. Temples and pagodas became not only the symbols of religion but also the carriers of Arakan art and tradition.

Gutman said Arakan’s present day dominant group, the Rakhaing as the “advance guard of Burmans” (page 5) who moved across the Arakan mountains in the 9th century, a suggestion which agrees with Luce’s “Coming of the Burmans” theory[2]  but breaks away with local beliefs of Marayu ancestry and the traditions of Shit-thaung pillar, which was inscribed by Arakan kings “from the 6th century and carried from capital to capital until it reached Mrauk-U in the 16th” (page 5-6). Moreover, Gutman does not really discuss origin of the people who built early Arakan kingdoms of Dhanyawadi and Vesali, making her “9th century Burman migration” a less plausible hypothesis despite some linguistic evidence with regard to the appearance Burmese script during Le-mro cities era.




Dhanyawadi
Like Indianized cities in other parts of Southeast Asia, Dhanyawadi (Pali Dhannavati, literally meaning of “gained-blessed” – page 7) had walls and motes in physical structure. There was also the evidence of a divine king and Brahmin priests in political structure.  The 4th century statues of Lokapalas found at Dhanyawadi site would support this. Dhanyawadi city wall, Gutman describes, was an “irregular circle with a perimeter of about 9.6 kilometres” [3] (page 9). There was also an inner wall, which could have been the palace wall, covering 0.26 square kilometres within the city. Gutman wrote “the city would have controlled the valley and the lower ridges, supporting a mixed wet-rice and taungya (slash and burn) economy, with local chiefs paying allegiance to the king.” (page 9)

The Mahamuni shrine at Dhanyawadi was the first evidence of Buddhism in Arakan. Sculptures were made of warm red sand stone. Mahamuni image was believed by locals as a true replica of the Lord Buddha and well maintained over dynasties until Burmese king Bodawphaya allegedly moved the statue to his palace Amarapura after his 1784 conquest of Arakan. Despite local legends suggesting an earlier date for the age of the Mahamuni shrine, protective deities found at the ruins of the shrine site indicates the influence of late Gupta period art of 5th and 6th century India and Mahayana Buddhism.

Vesali
Named after the Indian city of Vaisali in Buddhist traditions, Vesali is located 9 kilometres south of Dhanyawadi. Excavations at Vesali site in the 1980s found a Buddhist temple and a royal shrine including stone image of a bull, which was the royal insignia of the Candra dynasties. Although the Shit-thaung pillar inscription did not suggest when, the capital was moved from Dhanyawadi to Vesali, archaeological remains suggest 6th century the earliest for Vesali establishments. Two lintels found at Mrauk-U appear to belong to the Vesali period, and have strong resemblance to the 7th century lintels found in Thailand and Cambodia (page 46). The most valuable evidence for modern day scholars could be the finding of Candra dynasty coins which obverse bears a recumbent bull and the name of the king in Sanskrit as dynastic emblem and the reverse bears a Srivatsa, emblem of fertility and prosperity. Other findings at Vesali include two bronze Buddhas, one sitting in vitarkamudra and the other standing in abhayamudra, stylistically related to earlier Dhanyawadi period, and also showed connections with the late Gupta, Pyu and Dvaravti Mon styles. Arakan was invaded by Tibeto-Burmas in 10th century and the cultural centre was shifted to the Burmese kingdom of Pagan for several centuries until the rise of Mrauk-U era in mid 16th century.

Cities of the Le-Mro Valley
Le-mro period left little remains of city walls and motes. Capitals were moved around the Le-mro river at least for five times over the five centuries of its period. Recovered Buddha images of this era show a strong connection with Pagan. Burmese script also started to appear in inscriptions of this period. Here I’m inclined to believe that Burmese script was introduced due to Pagan’s dominance rather than a proposed “9th century Burman migration”. Use of Bengali and Persian scripts in Maruk-U era coins until to the mid of 16th century proves this further. Gutman suggests that Indian craftsmen could have found their way to the Le-mro cities and to Pagan following the onslaught of the Islamic Turks on the monasteries of Bihar and Bengal in the late 12th and 13th centuries (page 62). More bronze statues found are believed to bear Le-mro style but continuous use of this style with minor changes in Mrauk-U period made difficulty in dating (page 65). Influence of Mahayanist bronzes of late Yuan dynasty China was also found in a local made Buddha statue. On the other hand a small bronze reliquary found at the first Le-mro city followed Sri Lankan style. Fusion art from the region and beyond began to shape as the influence was seen later in late Le-Mro and Maruk-U sculptures.

Mrauk-U
Mrauk-U era was the most glorious period of Arakan as well the last kingdom of Arakan. The city architecture believed to have drawn from regional neighbours and beyond. Hydraulics and complex defense systems using rivers and tanks as well as ramparts and forts to protect central palace complex prove that, the author claims (page 78). 1997 excavations confirmed the king Min Saw Mun’s 1430s founding of the city and twice rebuilds in the middle and at the end of the sixteenth century. Since then 49 kings said to have ruled the Mrauk-U dynasty for 354 years until Bodawphaya of Burma sacked the Arakan reign in 1784.

Many great temples were built during Mrauk-U dynasty although only few monuments of early era remain today. The earliest was the Sindhi Khan (also known as Santikan) mosque built by the Muslim followers of Min Saw Mum. Larger Buddhist temples of Mrauk-U era include, Le-Myet-Hna (four sided pagoda) built by Min Saw Mum, Nyi-Daw (younger brother pagoda) built by Min Khari the younger brother of Min Saw Mum, Mahabodhi Shwe-Gu build by Ba Saw Pru, Shit-Thaung (80 thousands images pagoda) build by Min Bin in 1536, Koe-Thaung (90 thousands images pagoda) build by king Dikkha the son of Min Bin in 1553-1556 and Andaw-Thein pagoda build by king Sajata in 1515-1521 later restored by successive kings.

There is little discussion about Islamic junctures in early Maruk-U throne which I think are indispensable elements in the Arakanese history (page 18). So Min Khari was king Ali Khan and Ba Saw Pru wad Kalimah Shah. In fact there were a total of fifteen Maruk-U kings who bore Muslim name despite being Buddhist devotees, according to Jacques Leider(1998)[4]. Sebastian Manrique, the Portuguese Jesuit who was in Arakan from 1629 to 1637 recorded that “ the city of Arracan according to general opinion must have contained one hundred and sixty thousand inhabitants, excluding foreign merchants,… the large number of ships trading with this port from Bengala, Masulipattam, Tenasserim, Martaban, Achem and Jacatara. There were some other foreigners …, Portuguese, Pegus, Burmese and Mogors. Besides these there were many Christians of Japanese, Bengal and other nationalities.” (page 21) Though some claims by Manrique are questionable, it is no doubt that Mrauk-U was a major port city of Southeast Asia in 16th and 17th centuries.

The Shit-Thaung Pagoda of Mrauk-U
Shit-Thaung pagoda is probably the most famous temple of the Mrauk-U dynasty. It was built by king Min Bin in 1536 after his conquest of Bengal. It was a symbol of Buddhist statement of Min Bin the Buddhist king who saw himself as a cakravartin, who triumphed over the forces of Islam. Architecture of Shit-Thaung incorporates both Burmese elements and late north-west Indian Buddhism. The solid turret-like stupas at the temple platform are remarkably similar to the mosque architecture of 16th century Bengal capital, “the Lattan Masjid and the Bara Sona Masjid, for instance”, Gutman observed (page 95). Inner galleries of similar Buddha statues were also known in 15th century Sukothai thus indicates parallel development and religious exchange.

Conclusion
Pamela Gutman’s “Burma’s Lost Kingdoms: Splendours of Arakan“ is an authoritative work of Arakan history in the form of art, monuments and archaeology. It is also a great accomplishment as an art historian. Gutman informs us on how restoration works are done in Arakan throughout the history till to date (page 27, 129). Author’s exploration on the foreign enclave is rather brief (page 135), and almost no mention is made on non-religious artifacts except for the coins. There could have been other worthy discussions on cultural artifacts such as musical instruments. Nevertheless, “Burma’s Lost Kingdoms: Splendours of Arakan” is the best we have to date out of the solemn historiography centered at Buddhist monuments.

[Dated 13th October 2006]


[1]              Gutman, Pamela. Ancient Arakan : with special reference to its cultural history between the 5th and 11th centuries. PhD Thesis, ANU, 1977

[2]           Luce, G. H, Old Kyaukse and the coming of the Burmans. The Journal of Burma Research Society, Vol XLII, page. 75–109. 1959b.

[3]           A similar circle wall was found at the site of 6th century Siri ksetra city of Pyus in Burma.
            Ref: Wheatley, P., 1983.  Negara and Commandery.  Chicago: University of Chicago, Geography Department Research Papers 207-208, page 173-180.

[4]           Leider, Jacques P. "These Buddhist Kings with Muslim Names - A Discussion of Muslim Influence in the Mrauk U period", Etudes birmanes en hommage à Denise Bernot, Paris : Ecole française d'Extrême-Orient, 1998, pp.189-215.

Wednesday, September 26, 2012

ဓေလ့ထုံးတမ္းမ်ားကုိ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာၾကည့္ျခင္း .... (ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈမွာျပင္စရာေတြရွိသလား)


ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ဆီမွာ “လူ” ႏွင့္ “မူ” အေၾကာင္း  ေျပာၾကျငင္းခုံၾကတာရွိပါသည္။ အေနာက္တုိင္း မွာေတာ့ “ယဥ္ေက်းမႈ” ႏွင့္ “ႏုိင္ငံေရး” ဆုိသည့္ ေခါင္းစဥ္ေအာက္၌ ေဆြးေႏြးၾကသည္။ အေရွ့တုိင္းမွာလည္း “အာရွ၏စံထားခ်က္မ်ား”  (Asian Values)  ဆုိကာ က်ယ္က်ယ္ ေလာင္ေလာင္ျဖစ္ခဲ့ၾကေသးသည္။ မြဳိင္နီဟန္ (Daniel Patrick Moynihan) ကမူ “လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတစ္ခုရဲ႔ေအာင္ျမင္မႈကုိ အဆုံးအျဖတ္ ေပးတဲ့အရာဟာ နုိင္ငံေရးစနစ္မဟုတ္ပဲ သူတုိ႔ရဲ႔ယဥ္ေက်းမႈသာျဖစ္တယ္ဆုိတာ ကြန္ဆာေဗးတစ္၀ါဒဗဟိုျပဳ အမွန္တရားျဖစ္ၿပီး နုိင္ငံေရးစနစ္တစ္ခုဟာ လူေတြရဲ႕ယဥ္ေက်းမႈကုိ အသြင္ေျပာင္းလဲေစနုိင္တဲ့အျပင္ ဆက္လက္အဓြန္႔ရွည္ေအာင္ သယ္ေဆာင္သြားနုိင္တယ္ ဆုိတာကေတာ့ လစ္ဘရယ္၀ါဒဗဟုိျပဳ အမွန္တရားျဖစ္ပါတယ္” ဟု လွလွပပ ေဘာင္ခတ္ေပးခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ ပညာရွင္တုိင္းက မြဳိင္နီဟန္ သတ္မွတ္ေပးသည့္ေဘာင္ထဲတြင္ ရပ္ၾကသည္ေတာ့ မဟုတ္ပါ။ အထူးသျဖင့္ ယဥ္ေက်းမႈကုိအေျခခံေသာ တင္ျပခ်က္မ်ားမွာ ထိခုိက္လြယ္သျဖင့္(မည္မွ်ပင္ခုိင္လုံေသာအခ်က္မ်ားရွိေစကာမူ) အမ်ားစုက ႏွာေစးလုိၾကသည္။ ဆက္စ္ (Jeffrey Sachs) က အရင္းရွင္စီးပြားေရးအေဆာက္အအုံ မ်ား ႏွင့္ပတိရူပေဒသ ျဖစ္မႈတုိ႔ကုိ တုိးတက္မႈ၏အေၾကာင္းရင္းမ်ားအျဖစ္ သတ္မွတ္ျပီး ဓေလ့ ထုံးတမ္းမ်ား၏ အေရးပါမႈကုိ ခပ္ေ၀းေ၀း၌သာ ထားလုိသည္။ မည္သုိ႔ပင္ျဖစ္ပါေစ ထုိ “လူ” “မူ” အားျပဳိင္မႈကုိ အသိအမွတ္ျပဳေလ့လာျခင္းျဖင့္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႕လူ႔ေဘာင္အတြက္ အျပဳသေဘာေဆာင္ေသာရလဒ္မ်ား ထုတ္ႏႈတ္နုိင္သည္ဆုိပါက အက်ဳိးမယုတ္ဟုဆုိခ်င္ပါသည္။

ယခုေဆာင္းပါးတြင္ အသားေပးလုိသည္မွာ အာဂ်င္တုိင္းလူမ်ဳိးပညာရွင္ မာရီယာနုိ ဂရြန္ဒိုနာ (Mariano Grondona) ၏ ယဥ္ေက်းမႈကုိအေျခခံေသာေလ့လာခ်က္အေပၚ၊ ေလာရင့္ဟယ္ရစ္ဆင္ (Lawrence E. Harrison) ဆုိသူက ထပ္ေဆာင္း တင္ျပထားခ်က္ျဖစ္ပါသည္။ဟယ္ရစ္ဆင္မွာ ပညာရွင္ေက်ာင္းဆရာတစ္ဦးျဖစ္ရုံသာမက၊ နိုင္ငံတကာဖံြ႔ျဖဳိးေရးဆုိင္ရာ အေမရိကန္ေအဂ်င္စီ (USAID) တြင္ အႏွစ္ႏွစ္ဆယ္ေက်ာ္ၾကာအမႈထမ္းခဲ႔သူ၊ စာေတြ႔ေရာလက္ေတြ႔ပါ ေမႊေႏွာက္နုိင္သူျဖစ္သည္။ သူႏွင့္ ကြယ္လြန္သူ ပါေမာကၡ ဟန္တင္တန္ (Samuel P. Huntington) တုိ႔တြဲဖက္တည္းျဖတ္ ခဲ့ေသာ Culture Matters အက္ေဆးမ်ား စာအုပ္ကား ေျပာစမွတ္တြင္ေလာက္ေအာင္ နာမည္ေက်ာ္ခဲ့သည္။

ဂရြန္ဒိုနာက သူ၏ေတြ႕ရွိခ်က္ကုိ “ဖြံ႔ျဖိဳးေရးဆုိင္ရာသီအုိရီ”ဟုေခါင္းစဥ္တပ္သည္။ ယင္းသီအုိရီီ၌ ယဥ္ေက်းမွုအေျခခံမ်ားကုိ ပင္တိုင္ထားျပီး စီးပြာေရးဖြံ႔ျဖိဳးတုိးတက္မႈကုိ ေရလာေျမာင္းေပးသည့္ ယဥ္ေက်းမႈ ႏွင့့္ ဆန္႔က်င္တားဆီးသည့္္ ယဥ္ေက်းမႈတုိ႔၏ စရုိက္လကၡဏာမ်ားဟူ၍ ဇယားခ်ေလ့လာသည္။ “စံျပယဥ္ေက်းမႈ(လူ႔ေဘာင္)ႏွစ္ခုကုိ တည္ေဆာက္ နူိင္ပါတယ္။ တစ္ခုက စီးပြားေရးဖြံ႔ျဖဳိးမႈကုိ အားေပးတဲ့ဓေလ့ေတြခ်ည္းပါတဲ့ လူ႔ေဘာင္နဲ႔၊ ေနာက္ တစ္ခုကေတာ့ ဆန္႔က်င္တဲ႔ဓေလ့ေတြခ်ည္းပါတဲ့ လူ႔ေဘာင္ျဖစ္ပါတယ္။” ဟုဂရြန္ဒိုနာက ေျပာသည္။ လက္ေတြ႔တြင္ သီအုိရီထဲမွာကဲ့သုိ႔ တစ္ဖက္သတ္ျဖစ္ထြန္းေနေသာ လူ႔ေဘာင္ဟူ၍ မရွိေသာ္လည္း တစ္ဖက္ဖက္၌ အထူးအားသာေသာတုိင္းျပည္မ်ား အထင္အရွားရွိေၾကာင္း သူကဆုိေလသည္။ စာဖတ္သူ ကုိယ္တုိင္လည္း ဇယား၏မည္သည့္ဖက္္၌ မိမိပတ္၀န္းက်င္ က်ေရာက္သလဲဆုိသည္ကုိ အလြတ္သေဘာစမ္းၾကည့္နုိင္ပါသည္။

ဂရြန္ဒိုနာ၏ဇယား (ဖြံ႔ျဖိဳးတုိးတက္မႈကုိ အားေပးသည့္ယဥ္ေက်းမႈ ႏွင့္ ဆန္႔က်င္သည့္ယဥ္ေက်းမႈတုိ႔၏ လကၡဏာမ်ား)

ယဥ္ေက်းမႈအေျခခံ
တုိးတက္မႈကုိအားေပးသည့္ယဥ္ေက်းမႈ
တုိးတက္မႈကုိဆန္႔က်င္သည့္ယဥ္ေက်းမႈ
ေလာကအျမင္
(World View)
၁။ ဘာသာေရး အဆုံးအမ


၂။ ဘ၀ေရွ့ေရး ခံယူခ်က္
  

၃။ မ်က္ေမွာက္ျပဳရာ ကာလ


၄။ ဥစၥာဓန ရွာေဖြျခင္း



၅။ ပညာဗဟုသုတ ေပးေ၀မႈ

အေၾကာင္းအက်ဳိးဆင္ျခင္မႈႏွင့္ ေအာင္ျမင္မႈရလဒ္ တို႔ကုိ ေျမေတာင္ေျမွာက္၊ ေလာကီဥစၥာရွာေဖြမႈကုိ အားေပး၊ ပစၨဳပၸန္ေလာကကုိအာရုံစုိက္သည္။ လက္ေတြ႔က်က်ခံယူသည္။


မိမိဘ၀ေရွ့ေရး ကုိယ္တိုင္စိုးမိုးနုိင္သည္ဟု ယုံၾကည္။


အနာဂတ္ကုိမ်က္ေမွာက္ျပဳျခင္းက ၾကိဳတင္ျပင္ဆင္မႈ၊ အခ်ိန္တိက်လုိက္နာမႈတုိ႔ကုိျမွင့္တင္သည္။ ရရွိလာေသာစည္းစိမ္၌ အခ်ိန္မဆုိင္းပဲ စံစားယစ္မူးျခင္းကုိ ေရွာင္က်ဥ္သည္။


လူသား၏တီထြင္ဖန္တီးနုိင္မႈစြမ္းအားျဖင့္ ဥစၥာဓနတုိးပြားေအာင္ေဆာင္ရြက္နုိင္သည္။



လက္ေတြ႔က်သည္။ျပန္လွန္ဆန္းစစ္ ႏုိင္သည္။ (ဇာတ္လမ္း၊ ဇာတ္အိမ္ထက္) အခ်က္အလက္ ခုိင္မာမႈက ပုိအေရးပါသည္။

အေၾကာင္းအက်ိဳးကုိျငင္းပယ္၊ ေလာကီီဥစၥာ ကုိေရွာင္ဖယ္၊ ၀ိဥာဥ္ေလာက စသည္တုိ႔ကုိ အာရုံစုိက္သည္။ စိတ္ကူးယဥ္၀ါဒကုိ ခံယူသည္။

ကံကုိပုံခ်၊လက္ေလွ်ာ့အရွဳံးေပး၊ အေဆာင္ လက္ဖြဲ႔တန္ခုိးျဖင့္ ျဖတ္လမ္းကလုိက္မည္။
 
ပစၥဳပၸန္သုိ႔မဟုတ္အတိတ္ကုိ မ်က္ေမွာက္ျပဳျခင္းက စီမံကိန္းထားလုိမႈ၊ အခ်ိန္တိက်လုိမႈတုိ႔ကုိ အားယုတ္ေစသည္။ ရရစားစားေနမည္။

ျမစ္တစ္ဖက္မွာေသာင္ထြန္းလွ်င္ အျခား တစ္ဖက္၌ ကမ္းျပဳိ။ တစ္ေယာက္ ခ်မ္းသာေရး အျခားတစ္ေယာက္ ဆင္းရဲရမည္။

အေပၚယံသုံးသပ္သည္။
သေဘာတရားသက္သက္ လက္ေတြ႔မပါ၊ ေ၀ဖန္ဆန္းစစ္ရန္မျဖစ္နုိင္ပါ။

စံထားခ်က္မ်ားႏွင့္ ေကာင္းမႈလကၡဏာ
(Values, Virtues
၆။ကုိယ္က်င့္ သိကၡာပုဒ္မ်ား
  

၇။စရုိက္ေကာင္းမ်ား

၈။ ပညာေရး (ပညာသင္ယူျခင္း)




သူေတာ္ေကာင္းမလုပ္လွ်င္ေန၊ သူယုတ္မာကား မျဖစ္ေစရ။ လူအခ်င္းခ်င္းယုံၾကည္မႈကုိ အားေပးသည္။


အလုပ္ဟူသမွ်သပ္ရပ္ေသခ်ာလုပ္။ယဥ္ေက်းပ်ဴငွာေဖာ္ေရြ။ အခ်ိန္တိက်မႈ အေရးၾကီးသည္။

မရွိမျဖစ္လုိအပ္ခ်က္ျဖစ္သည္။
လြတ္လပ္မႈႏွင့္ျပဳျပင္ဖန္တီးနုိင္မႈကုိ အားေပးသည္။
  

ငါ႔စကားမွႏြားရသည္။ အေျပာတစ္ျခား အလုပ္တစ္ျခား ကုိယ္က်င့္တရားေၾကာင့္
အခ်င္းခ်င္းသံသယပြားသည္။

တစ္ဖက္ပါအခ်က္မ်ားအေရး မၾကီးလွပါ။
  
ထိပ္တန္းလုိအပ္ခ်က္မဟုတ္။ အျပန္အလွန္ မွီခုိမႈႏွင့္အစဥ္အလာထိန္းသိမ္းမႈကုိ အားေပး သည္။
စီးပြားေရးရာ အမူအက်င့္မ်ား
 (Economic Behavior)
၉။အလုပ္လုပ္ျခင္း ႏွင့္ ေအာင္ျမင္မႈ 



၁၀။ေခ်ႊတာ စုေဆာင္းျခင္း ႏွင့္ ခ်မ္းသာၾကြယ္၀မႈ
ဆုိသည္မွာ- 




၁၁။စြန္႔ဦးတီထြင္ လုပ္ငန္းဆုိသည္မွာ 


၁၂။စြန္႔စားရယူလုိမႈ  

၁၃။ျပဳိင္ဆုိင္မႈသည္-





၁၄။ အသစ္အဆန္း ေဖာ္ထုတ္မႈ 

၁၅။ေရွ႔သုိ႔တက္လွမ္း လာနုိင္မႈသည္-


ဘ၀ရပ္တည္ေနျခင္းမွာ အလုပ္လုပ္ဖို႔ျဖစ္သည္။ အလုပ္လုပ္မွၾကီးပြားခ်မ္းသာမည္။ 



ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံေရး၏မိခင္ျဖစ္သည္။ 





ရင္းႏွီးျမဳပ္ႏွံမႈႏွင့္တီထြင္ဆန္းသစ္မႈ ျဖစ္သည္။ 


အသင့္အတင့္ရွိသည္။ 

 အေကာင္းတကာ့အေကာင္းဆုံးထြက္ေပၚရန္ လမ္းေဖၚေပးျခင္းျဖစ္သည္။




အသစ္အဆန္းေဖာ္ထုတ္မႈမ်ားကုိ တံခါးဖြင့္ထားျပီး မဆုိင္းမတြလက္ခံသုံးစြဲသည္။

ထိုက္တန္ေသာအရည္အခ်င္းရွိမႈ၊ အဆက္အသြယ္ေကာင္းရွိမႈတို႔၌ အေျခခံသည္။


ဘ၀ရပ္တည္မႈအတြက္ အလုပ္လုပ္ရသည္။ အလုပ္လုပ္ရုံ သက္သက္ျဖင့္မၾကီးပြားနုိင္။
“အလုပ္”(ဆုိသည့္ေ၀ါဟာရ)သည္ ဆင္းရဲသားတုိ႔အတြက္ ျဖစ္၏။ 

သာတူညီမွ်မႈကုိ ျခိမ္းေျခာက္ေသာ
အရာျဖစ္သည္။  ေခ်ႊတာစုေဆာင္းသူမ်ား ခ်မ္းသာလာသည္ႏွင့္အမွ် ပတ္၀န္းက်င္၏ မနာလုိမႈကုိလႈံ႕ေဆာ္သည္။

ငါးပြက္ရာငါးစာခ်ျခင္းျဖစ္သည္။ အဆက္ အသြယ္ေကာင္းလွ်င္ ၀င္ေငြေကာင္းမည္။ 

နည္းပါးသည္။ 

ရန္ေစာင္မႈ၏သေကၤၤၤတျဖစ္သည္။ သာတူညီမွ်မႈ၊ ထုိ႔အျပင္ (ကံထုိက္၍) ရေသာအခြင့္ထူးကုိ ျခိမ္းေျခာက္ေသာ အရာလည္း ျဖစ္သည္။ 

အသစ္အဆန္းေဖာ္ထုတ္မႈကုိသံသယျမင္၊ တျဖည္းျဖည္းမွလက္ခံ။ 

မိသားစု(ႏွင့္/သုိ႔) အသုိင္းအ၀ုိင္း အဆက္အသြယ္ေကာင္းမႈ၌ အေျခခံသည္။
လူမႈေရးရာ အမူအက်င့္မ်ား
(Social Behavior)
၁၆။တရားဥပေဒစုိးမုိးမႈ ႏွင့္အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈ

၁၇။ကုိယ္ခ်င္းစာတရား ႏွင့္လူသားခ်င္းယုံၾကည္မႈ 


၁၈။မိသားစု (အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိမႈ) 



၁၉။သင္းပင္းဖြဲ႔ ေဆာင္ရြက္မႈ (လူမႈအရင္းအႏွီး)



၂၀။တစ္သီးပုဂၢလ ႏွင့္ အစုအဖြဲ႔


၂၁။အခြင့္အာဏာသုံးစြဲမႈ

၂၂။အထက္တန္းလႊာတုိ႔ ၏ အခန္းက႑


၂၃။”ဘာသာ၊ သာသနာ”ႏွင့္ အစုိးရ


၂၄။ က်ား၊မ ဆက္ဆံေရးႏွင့္ အခြင့္အေရး
  


၂၅။အိမ္ေထာင္သားေမြးမႈ

ဥပေဒေဘာင္အတြင္းသင့္တင့္ ေလွ်ာက္ပတ္စြာ ေနထုိင္သည္။အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈကိုဥပေဒေၾကာင္း အရအေရးယူသည္။ 

ကုိယ္ခ်င္းစာတရားက်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ထြန္းကားသည္ 


 “မိသားစု”ဟူေသာအဓိပၸါယ္သည္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔အထိ အက်ဳံး၀င္ပတ္သက္သည္။ 



အခ်င္းခ်င္းယုံၾကည္မႈ၊ ကုိယ္ခ်င္းစာမႈတုိ႔က ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ေရး၊ လက္ေ၀ခံေရး၊ ပါ၀င္ကူညီေရးတုိ႔ကုိ ေမြးဖြားေပးသည္။ 


တစ္သီးပုဂၢလအယူအဆကိုအေလးေပးသည္။ သုိ႔ေသာ္အလြန္အကၽြံ အားေပးျခင္းမဟုတ္။


ျဖန္႔ေ၀သုံးစြဲသည္။ ခ်ိန္ခြင္လွ်ာမွ်ရန္ ထိန္းသကဲ့သုိ႔၊ အမ်ားသေဘာကုိလည္းလက္ခံသည္။

 လူ႔ေဘာင္အဖြဲ႔အစည္းကုိတာ၀န္ယူ ကူညီသည္။


ျပည္ရြာအုပ္ခ်ဴပ္ေရးတြင္ ဘာသာေရးက ၀င္ေရာက္ စြက္ဖက္ျခင္းကုိ တားျမစ္သည္။ ”ဘာသာ၊ သာသနာ” ႏွင့္ အစုိးရၾကား နံရံစည္းျခားသည္။

က်ား၊မ”အခြင့္အေရးတန္းတူမႈ” အျပည့္အ၀က်င့္သုံး နုိင္ျခင္းမရွိလွ်င္လည္း အနိမ့္ဆုံးေအာက္ထစ္ အေနျဖင့္ လူမႈေရးစံျပဌာန္းခ်က္မ်ားကုိမူ လုိက္နာ ၾကသည္။


မိသားစုကေလးအေရအတြက္မည္ေရြ႕မည္မွ်ဟူေသာအခ်က္သည္မိဘမ်ား၏ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ပညာသင္ေပး နုိင္မႈ၊ တတ္နုိင္မႈတုိ႔ေပၚ၌မူတည္သည္။

ေငြေၾကးႏွင့္အဆက္အသြယ္ကစကားေျပာသည္။ အက်င့္ပ်က္ျခစားမႈကုိ သည္းခံထားသည္။

မိမိႏွင့္နီးစပ္ရာအသုိင္းအ၀ုိင္းေလာက္အထိ သာ ကုိယ္ခ်င္းစာတရားပီပီျပင္ျပင္ထားသည္။ 

“မိသားစု”ဆုိသည္မွာ (မိမိႏွင့္ေဆြမ်ဳိးရင္းခ်ာ မ်ားကုိ)က်ယ္ျပန္႔ေသာလူ႔အဖြဲ႔အစည္းထဲတြင္ ခံတပ္သဖြယ္ ကာကြယ္ေပးထားေသာ အရာျဖစ္သည္။ 
အခ်င္းခ်င္းသံသယပြားမႈက အစြန္းေရာက္ ပုဂၢလဓိ႒ါန္၀ါဒႏွင့္ အထီးက်န္ေခ်ာက္ျခားမႈ ကုိ ေမြးဖြားေပးသည္။ 


အစုအဖြဲ႕တစ္စုလုံးဆုိသည့္ အယူအဆကုိ အေလးေပးသည္။ 


 ေခါင္မွခ်ဳပ္ကုိင္ထားေသာပုံစံျဖစ္သည္။ အျပန္အလွန္ ေစာင့္ေရွာက္မႈကင္းရွင္းသည္။ 

ပါ၀ါသုံးျပီးကုိယ္က်ိဳးရွာ အျမတ္ထုတ္သည္။

ျပည္ရြာေရးရာကိစၥမ်ားတြင္ ဘာသာေရးက အဓိကအခန္း က႑မွပါ၀င္သည္။

ဘ၀၏အခန္းက႑အမ်ားစုတြင္ မိန္းမသည္ ေယာက္်ား၏ လက္ေအာက္ခံသာျဖစ္သည္။
  
ကေလးမ်ားသည္ဘုရားသခင္၏လက္ေဆာင္၊ သားသမီး မ်ားေလစီးပြားေရးမွာအားကုိး ပုိရေလျဖစ္သည္။

နုိင္ငံေရးသိပၸံပညာရွင္ အင္ဂယ္လ္ဟာ့တ္ (Ronald Inglehart) က ဂရြန္ဒိုနာ၏ ဇယားကုိ “ကမၻာ႔စံထားခ်က္မ်ားစစ္တမ္း (World Values Survey)” ႏွင့္မွတ္ေက်ာက္တင္စစ္ေဆးၾကည္႔ ရာ အေျခခံ၂၅ ခုအနက္၊ ၁၁ ခ်က္ကုိအထူးေထာက္ခံ၊ ၃ ခ်က္ကုိ အသင့္အတင့္ ေထာက္ခံျပီး ၂ ခ်က္တြင္မသိသာ၊ ၉ ခ်က္မွာႏွဳိင္းယွဥ္မရဟု အေျဖထြက္ခဲ့သည္။ အဆုိပါစစ္တမ္းမွာ ၁၉၈၁ခု မွစတင္၍ ပုံမွန္ေကာက္ယူခဲ႔ျပီး ဤစာတမ္းျပဳစုခ်ိန္တြင္ နုိင္ငံအားျဖင္႔၈၁နုိင္ငံ၊ လူဦးေရအားျဖင့္ ကမၻာ႔လူဦးေရ၏ ၈၅ရာခုိင္နွဳန္းအတြင္း လူမႈေရးစံမ်ားႏွင့္ခံစားတုန္႔ျပန္မႈမ်ားကုိ ေလ့လာျခင္းျဖစ္ရာ ဂရြန္ဒိုနာ၏ သီအုိရီအတြက္ အေရးပါေသာ ေထာက္ခံမႈတစ္ရပ္ ျဖစ္ေလသည္။

ဟယ္ရစ္ဆင္၏အဆုိအရ ဂရြန္ဒိုနာ၏ဇယားပါ လကၡဏာမ်ားသည္ ရုိးရုိးရွင္းရွင္းတင္ျပထားေသာ (ကုိယ္စားျပဳယဥ္ေက်းမႈတစ္ခုစီ၏) “စံ” မ်ားသာျဖစ္ျပီး ေလွနံဓါးထစ္မွတ္ရန္ မဟုတ္ေပ။ ထုိ႔ျပင္ ယဥ္ေက်းမႈတုိင္းတြင္ ပင္မေရစီးေၾကာင္းကို ကန္႔လန္႔ျဖတ္သန္းမႈမ်ား (လူအုပ္ၾကီးႏွင့္မလုိက္လုိသူမ်ား) လည္း ရွိပါသည္ဟု သူကေထာက္ျပသည္။ ဇယားပါလကၡဏာမ်ား တင္ျပထားပုံမွာ အေတာ္ပင္ ရွင္းရွင္းလင္းလင္းရွိျပီးျဖစ္ေသာ္လည္း ဟယ္ရစ္ဆင္၏ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ခ်က္မ်ားထဲ၌ စိတ္၀င္စားဖြယ္ရာအခ်ဳိ႕ကုိေတြ႔ရျပန္သည္။ ဓေလ့ထုံးတမ္းမ်ား၏ အေရးပါခ်က္ကို ကာရစ္ဘီယံပင္လယ္ထဲမွ အစ္ပန္နီယုိလာက်ြန္းကေလး၏ တစ္ဖက္စီ၌ ေနရာယူထားၾကေသာ ေဟတီနုိင္ငံႏွင့္ ဒုိမီနီကန္ရီပါတ္ဘလစ္တု႔ိ၏ ပထ၀ီတူေသာ္လည္း တုိးတက္မႈမတူေသာ ဥပမာျဖင့္ျပသည္။ ေခတ္ေနာက္ျပန္ဆြဲေသာ ယဥ္ေက်းမႈမ်ား၏ (လက္ငင္းအေျခအေနႏွင့္အနာဂတ္ထက္) အတိတ္ကေရႊျဖစ္ခဲ့သည္မ်ားအား မၾကာခဏ ဦးတုိက္သည့္ဓေလ့ကုိ၊ မကၠဆီကုိ၌ ေရွးေဟာင္းကုိလံဘီယံေခတ္မတုိင္မွီ မည္မွ်ၾကီးက်ယ္ခမ္းနားခဲ့ေၾကာင္း ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္္ေလ့ရွိပုံႏွင့္ ႏႈိင္းျပထားသည္။

“လူ႔အဖြဲ႔အစည္းတစ္ခုရွိ စြန္႔ဦးလုပ္ငန္းရွင္အခ်ဳိးအစားသည္ ယဥ္ေက်းမႈေပၚမူတည္၍ ေျပာင္းလဲနုိင္သည္” ဟု ဟယ္ရစ္ဆင္ကဆုိသည္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုႏွင့္ ဂ်ပန္တုိ႔တြင္ စက္မႈလုပ္ငန္းမ်ားႏွင့္ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရး တစ္ဟုန္ထုိးတုိးတက္လာျခင္းမွာ သန္းေပါင္းမ်ားစြာေသာ စြန္႔ဦးလုပ္ငန္းရွင္မ်ားႏွင့္ တုိက္ရုိက္ပတ္သက္ေနသည္။ သူတုိ႔အနက္အခ်ဳိ႕မွာ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းၾကီးမ်ား ျဖစ္လာၾကျပီး ေျမာက္မ်ားစြာေသာလုပ္ငန္းအေသးစားမ်ားကုိလည္း ဖန္တီးေပးခဲ့ၾကသည္။ ထုိ႔ထက္ပုိ၍ဆုိရလွ်င္ စြန္႔ဦးတီထြင္သူမ်ားသည္ ပုဂၢလိကက႑၌သာ စုမေနဘဲ အစုိးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးပုိင္း၌လည္း အသစ္ဖန္တီးသူမ်ားအေနျဖင့္ တုိင္းျပည္တုိးတက္ေရးအတြက္ အေရးပါအက်ဳိးရွိမည့္မူ၀ါဒမ်ား စိတ္ကူးခ်အေကာင္ အထည္ေဖာ္နုိင္သည္။

ထုိ႔ျပင္စြန္႔ဦးတီထြင္မႈႏွင့္ လက္ပြန္းတတီးဆက္ႏြယ္ေနေသာ ယဥ္ေက်းမႈအေျခခံမွာ စြန္႔စားရယူလုိမႈ (risk propensity) ျဖစ္သည္။ ကံကုိသာပုံခ်ေလ့ရွိေသာအျမင္ ထြန္းကားသည့္ လူ႔ေဘာင္မ်ားတြင္ မျမင္ရေသာတန္ခုိးစြမ္းအားမ်ားက ေနရာရေသာေၾကာင့္ စြန္႔စားမႈဆုိသည္မွာ “ၾကဳိတင္တြက္ဆရန္မျဖစ္္နုိင္ေသာအရာ” ဟုမွတ္ယူဖြယ္ရာရွိသည္။ တစ္ဖက္မွၾကည့္လွ်င္လည္း ယင္းသုိ႔ မတြက္ဆနုိင္ျခင္းကပင္ (မ်က္ကန္းတေစၧမေၾကာက္ဆုိသလုိ) စြန္႔စားမႈဆန္ဆန္အျပဳအမူမ်ားကုိ တုိက္တြန္းသလုိျဖစ္ေစပါသည္။ တုိးတက္မႈကုိအားေပးေသာ လူ႔ေဘာင္မ်ား၌မူ လူသည္ မိမိအနာဂတ္ကုိ ပုိင္ဆုိင္သည္ဟူေသာအျမင္ႏွင့္ အရွိကုိအရွိအတုိင္း ရင္ဆုိင္လုိေသာခံယူခ်က္ ႏွစ္ခုေပါင္းတုိ႔က ၾကဳံလာနုိင္သည္မ်ားကုိ ခန္႔မွန္းရန္အျပင္ မည္မွ်ဆုံးရႈံးနုိင္သည္ (degree of risk) ကုိ တြက္ခ်က္ရန္ လုိအပ္ေသာအစြမ္းအစကုိ ေျမေတာင္ေျမွာက္ေပးသည္။

“ဥစၥာဓန” ႏွင့္ “အေကာင္းတကာ့အေကာင္းဆုံးမ်ား”ကုိ အျပိဳင္ၾကိဳးစားရယူရန္လုိသည္ဟူေသာ အခ်က္က ထုိလူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ တုိးတက္မႈလုိလားေသာ လကၡဏာကုိျပသည္ဟု ဂရြန္ဒိုနာက ဆုိသည္။ ျပိဳင္ဆုိင္မႈသည္ လုပ္ငန္းတစ္ခု၊ နုိင္ငံေရးသမားတစ္ေယာက္၊ အသိပညာရွင္တစ္ဦး၊ အတတ္ပညာရွင္တစ္ဦး အစရွိသည္တုိ႔၏ေအာင္ျမင္မႈအတြက္ ဗဟုိခ်က္ျဖစ္သည္။ တုိးတက္မႈကုိဆန္႔က်င္ေသာ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းမ်ားတြင္မူ ေသြးစည္းညီညြတ္မႈ၊ သစၥာေစာင့္သိမႈ၊ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈတုိ႔က ျပိဳင္ဆုိင္မႈေနရာ၌ အစားထုိး၀င္လာၾကသည္။ ထုိသို႔ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကုိ ခ်ီးမြမ္းေသာ္ျငားလည္း (အေရးအေၾကာင္းရွိပါက) ျပိဳင္ဆုိင္မႈကုိ အားေပးေသာ လူ႔ေဘာင္မ်ားေလာက္ စည္လုံးမႈအားမေကာင္းသည္ကုိ ေတြ႔ရသည္။ တစ္နည္းအားျဖင့္ ျပိဳင္ဆုိင္မႈသည္ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ျခင္းတစ္မ်ိဳးပင္ျဖစ္သည္ဟု ဂရြန္ဒိုနာက ျငင္းခ်က္ထုတ္သည္။ အေကာင္းဆုံးအားထုတ္ရန္ တြန္းအားေပးေသာေၾကာင့္ ျပိဳင္ဘက္ႏွစ္ဦးလုံးအက်ိဳးရွိေသာ အားကစားပြဲမ်ားကုိ သူက ဥပမာေပးေလသည္။

ဤေနရာ၌ ဟယ္ရစ္ဆင္၏တင္ျပခ်က္မ်ားကုိ စိန္ေခၚသူ၊ အျပစ္တင္သူမ်ား၏ ေဆြးေႏြးခ်က္မ်ားကုိလည္း လ်စ္လ်ဴရႈရန္မသင့္ပါ။ သူအဓိပၸါယ္ဖြင့္ေသာ တုိးတက္မႈ(Progress) ဆုိသည္မွာ၊ အေနာက္တုိင္း၏ စံထားခ်က္မ်ားကုိ အေျခခံသျဖင့္ ကမာၻသုံးမျဖစ္သင့္ဟု ပညာရွင္အမ်ားက ေစာဒကတက္ၾကသည္။ မႏုႆေဗဒပညာရွင္ ရႊက္ဒါ (Richard Shweder) က “သမုိင္းတေလွ်ာက္တြင္ အၾကြယ္၀ဆုံးႏွင့္ နည္းပညာအဆင့္အျမင့္ဆုံးသူတုိင္းသည္ သူတုိ႔၏ ဘ၀ေနနည္းကသာ အေကာင္းဆုံး၊ သဘာ၀အက်ဆုံး၊ ဘုရားသခင္အလုိေတာ္က်ႏွင့္ ယုတ္စြအဆုံး ခ်မ္းသာေရးအတြက္ အျမန္လမ္းျဖစ္သည္ဟု ထင္ျမင္ေလ့ရွိၾကသည္” ဟုေရးသည္။ စီးပြါးေရးပညာရွင္ ဂ်က္ဖရီဆက္စ္ က “ပညာရွင္အေတာ္မ်ားမ်ားသည္ ဆင္းရဲမြဲေတျခင္းႏွင့္ ၾကြယ္၀ခ်မ္းသာျခင္းတုိ႔ကုိ လူမႈ “စံ” မ်ား၏ ေရာင္ျပန္ဟပ္မႈအျဖစ္ အလြယ္တကူမွတ္ယူေလ့ရွိၾကသည္။ သ႔ုိေသာ္ ထုိအယူအဆမွာ အသုံး၀င္မႈ အလြန္နည္းသည္။” ဟု မွတ္ခ်က္ခ်သည္။ လူမႈေရးပညာရွင္ ဘာဂ်ာ (Peter L. Berger) ကလည္း ဟယ္ရစ္ဆင္ကုိ “မက္စ္၀က္ဘာလက္သစ္ (neo-Weberian) ဂုိဏ္း၏ အဓိကပုဂၢိဳလ္”  ဟု ကင္ပြန္းတပ္သည္။ ဟယ္ရစ္ဆင္၏ေဟာေျပာပြဲတစ္ခုသုိ႔ လာတက္ေသာ ေတာင္အာဖရိကမွ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးကဆုိလွ်င္ (သူ၏အယူအဆမွာ) “အေစာ္ကားခံရသူကုိအျပစ္တင္ျခင္းျဖစ္သည္” ဟု ခါးခါးသီးသီး စြပ္စြဲသည္။

ဟယ္ရစ္ဆင္ကမူ သူ၏တင္ျပခ်က္မ်ားမွာ ကမၻာ့လူသားအမ်ားစု လက္ခံဖြယ္ရာရွိေသာ ေအာက္ပါအေျခခံမ်ားမွ ေသြဖည္ျခင္းမရွိပါဟု ဆုိေလသည္။ ထုိအေျခခံမ်ားမွာ-

ရွင္သန္ျခင္းက ေသဆုံးျခင္းထက္ ေကာင္းသည္။
က်န္းမာျခင္းက နာဖ်ားျခင္းထက္ ေကာင္းသည္။
လြတ္လပ္ျခင္းက အေႏွာင္အဖြဲ႔ခံရျခင္းထက္ ေကာင္းသည္။
ၾကီးပြားခ်မ္းသာျခင္းက ဆင္းရဲမြဲေတျခင္းထက္ ေကာင္းသည္။
ပညာရွိျခင္းက ပညာမဲ့ျခင္းထက္ ေကာင္းသည္။
တရားမွ်တျခင္းက တရားမဲ့ျခင္းထက္ ေကာင္းသည္...စသျဖင့္ တုိ႔ျဖစ္သည္။

စာဖတ္ပရိသတ္ထဲတြင္လည္း ဟယ္ရစ္ဆင္၏ ျငင္းခ်က္ထုတ္မႈမ်ားအပါအ၀င္ ယဥ္ေက်းမႈ အေျခခံေသာ ခ်ည္းကပ္ေလ့လာမႈကုိ လက္ခံသူရွိသလုိ သေဘာမက်သူမ်ား ရွိနုိင္ပါသည္။ ဤေဆာင္းပါးေခါင္းစဥ္ပါ ေမးခြန္းကုိလည္း စာဖတ္သူႏွစ္သက္ရာ အေျဖေပးနုိင္ပါသည္။  ထုိ႔ျပင္ ဘာေၾကာင့္ဒီလုိေမးခြန္းမ်ဳိးထုတ္ရသလဲဟု ေ၀ဖန္နုိင္ပါေသးသည္။ တကယ္ေတာ့ နုိင္ငံေရးႏွင့္ ပတ္သက္လွ်င္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔တုိင္းျပည္ကစုံခဲ့ျပီ။သက္ဦးဆံပုိင္ဘုရင္စနစ္မွသည္ ကုိလုိနီေခတ္အလယ္၊ ပါလီမန္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးႏွင့္ ဆုိရွယ္လစ္ပါမက်န္ ရွင္ၾကီး၀မ္း၊ရွင္ငယ္၀မ္း စုံေအာင္၀င္ခဲ့ဖူးျပီ။ ေခတ္တစ္ခုကုိေက်ာ္ျဖတ္ျပီးတုိင္း ကၽြန္ေတာ္တုိ႔လုပ္ေလ့ရွိသည္မွာ ထုိစနစ္၏အားနည္းခ်က္မ်ားႏွင့္ ေဘးပေယာဂမ်ားကုိ ေထာက္ျပအျပစ္တင္ျခင္းသာျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ကုိယ္တုိင္ သမုိင္း၏ေၾကးမုံျပင္ေရွ႕မတ္တပ္ရပ္ျပီး ဘယ္ႏွစ္ခါမ်ား ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ ရဲရဲၾကည့္ဖူးပါသနည္း။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔လူ႔ေဘာင္တြင္ မေတြးရေသးေသာ ေမးခြန္းမ်ားစြာအတြက္ ဤေဆာင္းပါးက အုတ္တစ္ခ်ပ္သဲတစ္ပြင့္ ကူညီနုိင္မည္ဟုေမွ်ာ္လင့္ပါသည္။

Ref: Disaggregating Culture in  The Central Liberal Truth by Lawrence E. Harrison Oxford University Press 2006.
Graphic : http://wcfia.harvard.edu

Wednesday, September 19, 2012

မရဏေတးသံ

ေဂ်ာ့ဂ်ာ ဆိုတဲ့ၿမိဳ႔ကို က်ဳပ္စီးလာတဲ့ရထားဆိုက္ေတာ့ အျပင္မွာ ေမွာင္စပ်ဳိးေနၿပီ။

ဧည့္ခံပြဲဆီက ပ့်ံလြင့္လာတဲ့ ေခတ္ေဟာင္းေတးသံေၾကာင့္ က်ဳပ္နားထဲမွာအီၿပီး အိပ္ငိုက္လာတယ္။ ဒီလိုေတးသြားမ်ိဳးက လူႀကီးပိုင္းေတြရဲ႔ အၿမဲတန္းစိတ္ႀကိဳက္၊ သူတို႔အဖို႔ ေရွးေဟာင္းေႏွာင္းျဖစ္ေတြကုိ ျပန္ေျပာင္းသတိရေအာင္ အစေဖာ္ေပးလို႔ သိပ္ႀကိဳက္ေပါ့။ ဒါေပမဲ့ ဒီည ပါတီပြဲကိုလာတဲ့ ပရိသတ္ထဲမွာ တစ္ခ်ိဳ႕တေလေလာက္ပဲ ဂီတေတးသံထဲမွာ ေမ်ာပါေနဟန္ရိွျပီး အမ်ားစုကေတာ့ ေရကူးကန္တ၀ုိက္မွာ ကိုယ့္အဖြဲ႔နဲ႔ကိုယ္ စကားစျမည္ေျပာၾကဆိုၾက၊ တစ္ခါတစ္ခါ ေ၀ါခနဲရယ္လုိက္ၾကနဲ႔ ဆူဆူညံညံ ပြဲက်ေနၾကတယ္။


ေသခ်ာၾကည့္ေတာ့မွ ပရိတ္သတ္ထဲမွာ လူလတ္ပုိင္းေတြလည္း ပါသကုိး။ ေအာင္မယ္..မိန္းမပ်ဴိေလးေတြလည္း အမ်ားႀကီးပါလား။ ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ က်ဴပ္မ်က္လုံးေတြ က်ယ္သြားတာေတာ့အမွန္ပဲ။ လက္ေျဖာင့္ေသနတ္ရဲ့ အေ၀းၾကည့္မွန္ေျပာင္းထဲကေန က်ဳပ္ တစ္ေယာက္ခ်င္း လုိက္ၾကည့္တယ္။ တကယ္ကုိ က်ဳပ္ကုိယ္တုိင္ပဲ လူအုပ္ထဲ ေရာက္ေနသလုိလို။ အေတာ္စည္တဲ့ပြဲ၊ ဆိတ္တစ္ေကာင္ကုိလည္း တံစို႔ထိုးကင္ထားလုိ႔။ ဟင္း...



ေသနတ္ေျပာင္းနဲ႔အတူ က်ဳပ္ရဲ႔ျမင္ကြင္းကလည္း လိုက္ေရႊ႔ေနတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ လူတစ္ေယာက္ရ့ဲ နဖူးအလည္တည့္တည့္မွာ ေတာ္ေတာ္ၾကာ ခ်ိန္ထားလိုက္၊ ပစ္မွတ္သြားရာေနာက္ကို လိုက္ေရြွ.လိုက္၊ အင္း..ခုေနမ်ား က်ဳပ္လက္ညႈိးတစ္ခ်က္ ေကြးလိုက္ရင္ သူ႔နဖူးမွာ အေပါက္ကေလးျဖစ္ သြားမွာေသခ်ာတယ္။ ၿပီးေတာ့အဲဒီလူ လဲက်သြားမွာေပါ့။ကၽြန္းပင္ႀကီးကို ခုတ္လွဲခ်လိုက္သလို တစ္ျဖည္းျဖည္း လဲၿပိဳ သြားလိမ့္မယ္။ ဒါမွမဟုတ္ရင္လည္း ေခါက္ကနဲ ခ်က္ခ်င္းေခြက် သြားနိုင္တယ္။ ဆူဆူညံညံ ရယ္ေမာေနတဲ့ လူေတြလည္း အလန့္တႀကားနဲ႔ ေျပးၾက လႊားၾကနဲ႔ စားပြဲထိုးေတြလက္ထဲက ဖန္ခြက္ေတြ လင္ဗန္းေတြလည္း ဖိတ္စင္ကြဲက်ကုန္မယ္။ တကယ္လို႔သာ ေသနတ္မွန္ထားတဲ့ကိုယ္ႀကီး ေရကူးကန္ထဲကို ၀ုန္းကနဲ လြင့္က်သြားမယ္ ဆိုရင္ေတာ့၊ ၀တ္ေကာင္းစားလွနဲ႔ ဧည့္သည္ေတြလည္း ေရစင္လို႔စိုကုန္ၾက၊ တစ္ခါ ကန္ေရျပင္ထဲ ေသြးေတြ ျဖာခနဲ ျဖစ္သြားေတာ့ အမ်ဳိးသမီးတစ္သိုက္ စူးစူး၀ါး၀ါးေအာ္လိုက္ၾက၊ ပါတီညကေလး ပြက္ေလာထသြားမွာ အေသအခ်ာေပါ့။



စိတ္ကူးယဥ္တာေတြ ခဏေဘးခ်ိတ္လုိ႔၊ တကယ္ေတာ့ ဒီည က်ဳပ္ပစ္ရမဲ့ ပစ္မွတ္ကို မေတြ႔ေသးပါဘူး။ အေသအခ်ာေျပာရရင္ အခ်ိန္မက်ေသးဘူး။ က်ဳပ္ပစ္မွတ္က အခ်ိန္မေရြးေတာ့ ေရာက္လာနိူင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ရွင္းရွင္းေျပာရရင္ အဲဒီအတြက္ က်ဳပ္စိတ္ပူစရာမလိုဘူး။ က်ဳပ္ရဲ႔နားထဲမွာ ျမဳပ္ထားတဲ့ဆက္သြယ္ေရစက္ကေလးက ေျပာလာလိမ့္မယ္။



“ရွင္..အဆင္သင့္ျဖစ္ၿပီလား..” သာယာတဲ့အသံကေလးနဲ႔ နားက်ပ္ထဲက ေမးတယ္။

“က်ဳပ္အဆင္သင့္ျဖစ္ေနတာအေတာ္ၾကာေနၿပီ..ပစ္မွတ္ကဘယ္မွာလည္း။”

“ေျဖးေျဖးေပါ့..ခဏေလးေစာင့္ဦး။”



ဒီလိုနဲ႔ ဟိုတယ္ ၇ ထပ္အေပၚက က်ဳပ္မ်က္လံုးေတြကို အေ၀းၾကည့္မွန္ေျပာင္းထဲ ျပန္ထည့္ထားလိုက္ရတယ္။ စိုစြတ္တဲ့ပင္လယ္ေလနဲ႔ ပါ လာတဲ့ ငံျပျပဆားေငြ႔ကို က်ဳပ္ႏႈပ္ခမ္းမွာ အရသာခံမိတယ္။ ပစ္မွတ္ကိုေစာင့္တုန္း အခ်ိန္ျဖဳန္းရင္း၊ ခုနက်ဳပ္ကိုဆက္သြယ္လာတဲ့ အသံရွင္ကေလးမ်ား လူအုပ္ထဲမွာရွိမလား ရွာမိပါရဲ႔။ ေသနတ္ေျပာင္း ေရွပမွာမ်က္ႏွာေတြက တစ္ခုၿပီးတစ္ခုေရႊ႔သြားၾက။ အမ်ဳိးသမီးေတြ၊ လိုက္ဖက္ရာညေနပိုင္း၀တ္စံုေတြနဲ့၊ အခ်ဳိ႕ကလည္း ေက်ာျပင္မွာဗလာက်င္းလို႔၊ အင္မတန္ လွပတင့္တယ္ေနၾကတာေပါ႔။ က်ဳပ္ကို အမိန့္ေပးတဲ့ အသံရွင္ကေလးလည္း လွမွာေသခ်ာတယ္။ တကယ္ေတာ့ ဒီလိုလူသတ္မႈမ်ိဳးမွာ မိန္းကေလးတစ္ေယာက္ ပါတ္သက္ေနမယ္လို႔ ဘယ္လိုမွ က်ဳပ္မထင္မိဘူး။



“မိန္းကေလး..က်ဳပ္ပစ္ရမွာဘယ္သူလဲ”

လြန္ခဲ့တဲ့တစ္ပတ္ ဒီအလုပ္ကိုလက္ခံခဲ့တုံးက တယ္လီဖုန္းထဲကေန က်ဳပ္ေမးဘူးတယ္။

“ဘယ္သူဘယ္၀ါဆိုတာ..ရွင္သိစရာမလိုဘူး။ ဒါကၽြန္မတို႔စာခ်ဳပ္အရ သတ္မွတ္ထားတဲ့စည္းကမ္းပဲ”



ဟုတ္ပါတယ္ေလ၊ဒါ က်ဳပ္တို႔ေလာကမွာထံုးစံပဲ။ ထိုက္တန္တဲ့ အခေၾကးေငြသာရရင္ ပစ္မွတ္ကဘယ္သူပဲျဖစ္ျဖစ္ အေရးမၾကီးပါဘူး။

“ဒါေပမဲ့ရွင့္ကိုတစ္ခုေတာ့ေျပာထားလို႔ရတယ္”

“ဘာကိုလဲ”

“ရွင့္ရဲ႔ပစ္မွတ္ဟာ သစၥာေဖာက္ တစ္ေယာက္ပဲ”

“သစၥာေဖာက္..”

“ဟုတ္တယ္..တိုင္းျပည္နဲ႔လူမ်ဳိးကို သစၥာေဖာက္တဲ့သူ။”



အင္း..က်ဳပ္လက္နဲ႔ ဇီ၀ိန္ေခြ်ရမဲ့သူက တိုင္းျပည္နဲ႔လူမ်ဳိးရဲ႔ သစၥာေဖာက္ ဆိုပါလား။ ဒီလိုဆို က်ဳပ္ကိုက်ေတာ့ ဘယ္လို သတ္မွတ္ၾကမွာလည္း..သူရဲေကာင္းလား..။ က်ဳပ္လည္း ရုိင္ဖယ္ကို ဟိုဟိုဒီဒီ ေရ႔ႊခ်ိန္ရင္း တဖြဲဖြဲ ထပ္ေရာက္လာေနတဲ့ သူေတြကို မွန္ေျပာင္းထဲကေန လိုက္ႀကည့္ေနမိတယ္။ လူအုပ္ထဲက တစ္ေယာက္ေယာက္ကို အနီးကပ္ ဆြဲခ်ိန္လိုက္တိုင္း က်ဳပ္စိတ္ထဲမွာ မသက္မသာ ျဖစ္လာတယ္။ က်ဳပ္ေတြ႔ေနရသေလာက္ အထိကေတာ့ သူတို႔ရဲ႔ဥပတိရုပ္ေတြက တကယ့္ကို လူႀကီးလူေကာင္းေတြပါ။ ဘာေၾကာင့္ က်ဳပ္စိတ္ထဲမွာ စနိုးစေနာင့္ ျဖစ္ေနရတယ္ဆိုတာ စဥ္းစားလို႔မရဘူး။ ပရိသတ္ထဲက လူတစ္ခ်ိဳ႕ဟာ က်ဳပ္လုံး၀ၾကည့္မရတဲ့ အ၀တ္အစားေတြ ၀တ္ထားၾကလို႔လား၊ ဒါမွမဟုတ္ရင္လည္း က်ဳပ္ပဲ စိတ္ထင္ေနလို႔လား။ ဘာအေၾကာင္းေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ဒီညအဖို႔ က်ဳပ္လုပ္ၾကံရမဲ့သူဟာ တကယ့္ကို ေအာ့နလုံးနာစရာ သစၥာေဖာက္ဆိုရင္ က်ဳပ္၀မ္းေျမာက္မိမွာ အမွန္ပဲဆိုတာ ဘုရားစူးက်ိန္ေျပာရဲတယ္။



က်ဳပ္ရုိင္ဖယ္ေျပာင္း၀ကိုတစ္ပတ္ထပ္ေ၀့လိုက္တယ္။ သူတို႔ေခါင္းေပၚမွာ ေသနတ္ေျပာင္းတစ္လက္ ေ၀့ေနတာ လူေတြမသိၾကဘူး ဆိုတဲ့အခ်က္က က်ဳပ္စိတ္ကို တစ္မ်ဳိးတစ္မည္ လွုပ္ရွားေစတယ္။



“ေတာက္ပတဲ့မ်က္လုံးအစုံရယ္xxxxေလသာျပဴတင္းရဲ႔ေနာက္ကြယ္မွာxxx”

ဟာ...ဒီေခတ္ေဟာင္းသီခ်င္းကလည္းမဆုံးနုိင္ေတာ့ဘူး။စာသားေတြကရွည္ပဲရွည္နိုင္လြန္း။ တကယ္ဆိုရင္ ေခတ္ေဟာင္းဂီတဆိုတာ ျပတိုက္မွာပဲရွိသင့္ေတာ့တဲ့ဟာမ်ဳိး။ ဂီတသမားေတြကလည္း အသစ္ဆိုတာကို မထြင္နုိင္ၾကေတာ့ဘူး။ အင္း...က်ဳပ္ရဲ႔ အသံရွင္မကေလး လူအုပ္ထဲ ဘယ္ေနရာ ရွိနိုင္မလဲ...။



ပရိတ္သတ္ေတြလည္း စားၾကေသာက္ၾက ေျပာၾကဆိုၾက ျပဳံးၾကရယ္ၾက နဲ႔ေပါ့။ ေယာကၤ်ားေတြၾကည့္ရတာ တကယ့္ဗ်ဳရုိကရက္ေတြရဲ႕ ဟန္ပန္အျပည့္။ ၾကည္ညိဳေလာက္ေလာက္ေအာင္ ဘယ္လိုပဲ ၀တ္စားထားေပမယ့္ အစားအေသာက္ေတြကုိေတာ့ ဣေျႏၵမဆည္နိုင္ပဲ ႀကိတ္ေနၾကတယ္။ လမ္းေလွ်ာက္စကားေျပာစက္ေတြနဲ႔ ပ်ားပန္းခတ္ေနတဲ့လူတစ္ခ်ိဳ႕ကိုၾကည့္ရင္ ဒီညပါတီကို အေရးႀကီးပုဂိၢဳလ္ေတြလည္း လာၾကပုံရတယ္။



ၾကည္လင္တဲ့ညရဲ ့ ေကာင္းကင္ဟာ ၾကယ္ေတြအျပည့္နဲ႔ လင္းလက္ေနေလရဲ ့။ က်ဳပ္လည္း ရုိင္ဖယ္ကုိ အသာခ်ၿပီး ေညာင္းညာေနတဲ့ ၾကြက္သားေတြကုိ အနားေပးလိုက္တယ္။ ဟုိတယ္ခန္းထဲ ျပန္၀င္ၿပီး စားပဲြေပၚက ေျမပဲေလွာ္ေစ့ေတြ ေကာက္၀ါးရင္း တီဗီြကိုဖြင့္၊ ၿပီးမွ သတိ၀င္လာတာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းျပန္ပိတ္လိုက္တယ္။ အခန္းထဲမွာ ေခ်ာက္ျခားစရာ ေကာင္းေလာက္ေအာင္ကို တိတ္ဆိတ္သြားတယ္။ က်ဳပ္လည္း ကိစၥျမန္ျမန္ၿပီးတာနဲ႔ အိမ္ျပန္ဘီယာတစ္လံုးေလာက္ေတာ့ ေသာက္ခ်င္လွၿပီ။



“ေဟး..ရွင္ဘာလုပ္ေနလဲ”

အသံရွင္ရုတ္တရက္ျပန္ေပၚလာတယ္။

“က်ဳပ္ရွိပါတယ္...ေျပာပါ”

“ဒါကေလးကစားစရာမဟုတ္ဘူး...ရွင္ေနရာမွာ အဆင္သင့္မရွိတာ ကၽြန္မသိတယ္”

က်ဳပ္၀ရန္တာကိုအျမန္ျပန္ထြက္လိုက္တယ္။

“ဘယ္လိုလဲ...ပစ္မွတ္ေရာက္လာၿပီလား”

“ေရာက္ျပီ...ပါတိတ္အနီနဲ႔၊ အနီေရာင္၀တ္ထားတာ သူတစ္ေယာက္ပဲရွိတယ္။ ရွင့္အတြက္ အဆင္ေျပသြားတာေပါ့”

က်ဳပ္ေနရာက ငုံ႔ၾကည့္ရင္ျမင္ရတဲ့ ျမင္ကြင္းမွာ လူေတြဟာ ပုရြက္ဆိတ္အုံလုိပဲ တုိးေ၀ွ႔ေနၾကေလရဲ ့။ ခုႏွစ္ထပ္အပၚကေနၿပီးေတာ့ ပါတိတ္အနီနဲ႔လူကို ဒီအတုိင္း မေတြ႔နုိင္တာ ေသခ်ာတယ္။ က်ဳပ္လည္း ရုိင္ဖယ္ကိုေျမွာက္ ၿပီးခ်ိန္လုိ႔ေကာင္းမဲ့ေနရာကုိ ရွာရျပန္တယ္။ ပါးစပ္ထဲက ေျမပဲေလွာ္၀ါးရင္း ေသနတ္ေျပာင္းေပၚက အေ၀းၾကည့္မွန္ေျပာင္းကုိ ေရႊ႕သြားလုိက္တယ္။ တစ္ေယာက္ၿပီးတစ္ေယာက္၊ ျပဳံးရယ္ေနၾကတဲ့ မ်က္ႏွာေတြကုိၾကည့္ရင္း က်ဳပ္လည္းျပံဳးမိတယ္။ ေဟ့လူေတြ..ေနာက္တစ္မိနစ္ဆုိ ခင္ဗ်ားတို႔အခုလုိ ျပဳံးနိုင္ဦးမလား..က်ဳပ္ေနရာကေန ခင္ဗ်ားတုိ႔အားလုံးကုိ စိတ္ရွိလက္ရွိ ပစ္နိုင္တယ္..ဒါေပမဲ့ က်ဳပ္ဆုိတဲ့ေကာင္က ဒီလုိမလုပ္ပါဘူး။ စာခ်ဳပ္အတုိင္းလုိက္နာတဲ့ ေၾကးစားစစ္စစ္ပါ။



“ဘယ္ေနရာေလာက္မွာလည္း...” က်ဳပ္ေမးေစ့ေအာက္နားမွာခ်ိတ္ထားတဲ့ မုိက္ခရုိဖုန္းထဲကေနတဆင့္ ေမးလုိက္တယ္။

“ေရကူးကန္ေထာင့္နား..ေတာင္ဘက္ၿခမ္းကဟုိ..ထီးအစိမ္းနားမွာ..”

က်ဳပ္ရုိင္ဖယ္ေျပာင္းကို ညာဖက္ေရႊ႕ခ်ိန္လိုက္တယ္။ အဆီျပန္ေျပာင္လက္ေနတဲ့ မ်က္ႏွာေတြ တစ္ခုျပီးတစ္ခု။ မိန္းမလွေတြေရ..ခင္ဗ်ားတုိ႔ကုိ က်ဳပ္မၾကည့္အားေသးဘူး။ ဒီမွာေတြ႕ျပီ..သူဘဲျဖစ္ရမယ္။ ပါတိတ္အက်ႌ အနီေရာင္၀တ္ထားတဲ့သူ။ အင္း..ဒီပုဂၢဳိလ္ရဲ႕ မ်က္ႏွာနဲ႔အခ်ဳိးအစားကုိ ၾကည့္ရတာ အေတာ္ၾသဇာေညာင္းမဲ့ပုံပဲ။ လူလတ္ပုိင္း အရြယ္ေကာင္းေပါ့။ ဆံပင္ကိုလည္း သပ္သပ္ရပ္ရပ္ ေနာက္လွန္ ဖီးထားလုိ႔။ဣေျႏၵပ်က္ေလာက္ေအာင္ ရယ္ပြဲဖြဲ႕ေနတာလည္းမဟုတ္။ သူ႔အနားမွာ ၀ုိင္းေနတဲ့သူေတြက တစ္ေလးတစ္စားရွိၾကတဲ့ ပုံပဲ။ တစ္ခ်ဳိ႕ၾကေတာ့လည္း မ်က္ႏွာခ်ဳိေသြးေနၾကတဲ့ပုံစံမ်ိဳး။ က်ဳပ္ရဲ႕ေသနတ္ေျပာင္းကုိ သူ႔နဖူးတည့္တည့္ ထုိးခ်ိန္လုိက္တယ္။

“ပစ္ရေတာ့မလား...”

“ခဏေနဦး...ပစ္မိန္႔ကုိေစာင့္ဦး”



က်ဳပ္ပစ္ရမယ့္ သားေကာင္ရဲ႕မ်က္ႏွာကုိ ေသခ်ာေလ့လာေနမိတယ္။ ဒီလူ သူေသရေတာ့မယ္ဆုိတာ သိရဲ႕လားမသိဘူး။ ေသနတ္ေျပာင္းေနာက္ကြယ္ကေန ျမင္ရတဲ့ လူတစ္ေယာက္ရဲ႕မ်က္ႏွာဟာ ပုိၿပီးၾကည္လင္ေနတယ္ဆုိတာ ခင္ဗ်ားတုိ႔သိလား။ သာမန္ မ်က္ႏွာခ်င္းဆုိင္ ေတြ႔ရတာနဲ႔ တူကုိမတူဘူး။ ဒီလူ႕ကုိၾကည္ရတာ စကားေတြ ေဖာင္ေနေအာင္ ေျပာေနတဲပုံ မဟုတ္ဘူး။ လူေတြကေတာ့ သူ႔ကုိ ၀ုိင္းၿပီး ေမးျမန္းေနတဲ့ပုံ။ သူကလည္း ဂရုတစုိက္နဲ ျပန္ေျဖေနတဲ့ပုံ။ ဒါေပမယ့္ တမင္လုပ္ၿပီး ေျပာေနရတဲ့ပုံေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ က်ဳပ္ သူ႔ကုိ အခုေန ပစ္လုိက္ရင္ ဘာျဖစ္သြားမလဲ။ ဖိလစ္ပုိင္က နီႏြဳိင္ အကြီနုိလုပ္ၾကံခံရတာကုိ ျဖတ္ခနဲ သတိရမိတယ္...။



နုိင္ငံေရးဆုိတာ က်ဳပ္နဲ႔ မဆုိင္ပါဘူးေလ။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ မၾကာခင္ အေပါက္ကေလးျဖစ္သြားေတာ့မယ့္ နဖူးျပင္ကုိ ၾကည့္ေနေပမယ့္ တစ္ျခားအေၾကာင္းေတြကိုသာ က်ဳပ္စဥ္းစားေနမိတယ္။ ဒီလူ႔မွာ မိန္းမရွိမယ္၊ ကေလးေတြရွိမယ္။ ေျမးေတြေတာင္ ရွိခ်င္ရွိဦးမွာ။ သူတုိ႔တေတြ ဒီလူေသၿပီဆုိတဲ့ သတင္းၾကားရင္ စီစီညံညံ ေအာ္ဟစ္ငုိၾကမွာေပါ့။ ဘယ္နည္းဘယ္ပုံ ေသသြားတယ္ဆုိတာသိရရင္ ပုိေတာင္မွ ပြက္ေလာရုိက္ေအာင္ ငုိၾကဦးမယ္။ ရွိပါေစေတာ့။ တကယ္ေတာ့ဒီလူဟာ တုိင္းျပည္နဲ႕လူမ်ဳိးကုိ သစၥာေဖာက္သူတစ္ေယာက္ပဲ မဟုတ္လား။ သူ႔အတြက္ ထုိက္ထုိက္တန္တန္ေတာ့ ဒဏ္ခတ္ေပးရေပမေပါ့။ ဟုိဟုိဒီဒီ ေရာက္ေနတဲ့ စိတ္ကုိ ထိန္းရင္း က်ဳပ္ ပစ္မိန္႕႔ကို ေစာင့္ေနရတယ္။ စာခ်ဳပ္နဲ႔ အလုပ္လုပ္ရတဲ့ ျပႆနာက အဲဒါပဲ။ က်ဳပ္မွာစိတ္တုိင္းက် လုပ္ခြင့္မရွိဘူး။ ဒါေၾကာင့္မုိ႔ က်ဳပ္ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ အျမဲတန္း စိတ္ေျဖတယ္။ က်ဳပ္ လူသတ္ေနတာ မဟုတ္ဘူး ..လုိ႔။ ပစ္မွတ္ကုိ ခ်ိန္ထားၿပီး ခလုတ္ဆြဲေပးတဲ့ အမိန္႔နာခံရသူအျဖစ္ပဲ ကုိယ့္ကုိယ္ကုိ ျမင္မိတယ္။



က်ဳပ္ ဟုိလူ႔မ်က္ႏွာကုိ ထပ္ၿပီး စူးစူးစုိက္စုိက္ ၾကည့္မိျပန္တယ္။ သိပ္ကုိ နီးေနၿပီ။ မ်က္ႏွာေပၚက အစက္အေပ်ာက္ကေလးေတြကုိေတာင္ ျမင္ေနရတယ္။ သူကေတာ့ ေသမင္းတမန္ အနားမွာေရာက္ေနၿပီး သူ႕ဂုတ္ပုိးေပၚမွာ ၀ဲေနၿပီဆုိတာ မသိရွာဘူးေပပ။



“ဘယ္လုိလည္း.. ပစ္ရေတာ့မလား”

“ကၽြန္မဘယ္ႏွစ္ခါေျပာရမလဲ။ ပစ္မိန္႔ကုိ ေစာင့္ပါလုိ႔။”



မင္းပါတစ္ခါတည္း ငရဲကုိ သြားလုိက္ပါလား .. ေခြးမေလးရယ္။ ငါလုိ ေၾကးစားကုိမ်ား ဆရာႀကီးလုပ္ေနလုိက္တာ။ မခံခ်င္စိတ္နဲ႔ က်ဳပ္လက္ေတြ အလုိလုိ ေရြ႕လာၾကတယ္။ ေသနတ္သမားရဲ႕ ဗီဇက လူအုပ္ထဲမွာ ရွိေနမယ့္ သူမကုိ ရွာေနၿပီ။ မ်က္ႏွာလွလွေတြ တစ္ခုၿပီးတစ္ခု။ အင္း.. ဒီေကာင္မေလးကုိ စကားေျပာလာေအာင္ လုပ္ဦးမွ။



“က်ဳပ္တုိ႔ ဘာကုိေစာင့္ေနတာတုံး...”

“ရွင္သိစရာမလုိဘူး .. ေစာင့္လုိ႔ေျပာထားရင္ ေစာင့္.. ဒါပဲ။”

“စာခ်ဳပ္ထဲမွာ ေစာင့္ဖုိ႔ဆုိတာ မပါဘူး..”

“ဘာလုိ႔ မပါရမွာလည္း.. ရွင္အခုမွ ရူးခ်င္ေယာင္ ေဆာင္မေနနဲ႔။”



“သူေပးလာတဲ့ လက္ေဆာင္xxxx ပုိးပု၀ါတစ္ထည္ရယ္ပါxxxx” ဟာ .. အေရးထဲ ဒီေခတ္ေဟာင္းသီခ်င္းက တစ္ေမွာင့္။ က်ဳပ္နားက်ပ္ထဲကေန က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ႀကီး ၾကားေနရျပန္ၿပီ။ အင္း.. ဒါဆုိ..ဒီအမ်ဳိးသမီး သံစုံ၀ုိင္းနားမွာ ရွိေနတာ ျဖစ္ရမယ္။ ေခတ္ေဟာင္းသီခ်င္းအဆုိေတာ္ရဲ႕ ဗုိက္သားေျပာင္ေျပာင္ႀကီးကုိ က်ဳပ္ေသနတ္ေျပာင္း ခ်ိန္လုိက္တယ္။ ပတ္၀န္းက်င္မွာ လူအုပ္စု ေလးေတြ ေလးငါးစု။ က်ဳပ္နားက်ပ္ထဲကေန .. ဖန္ခြက္ခ်င္း ထိရွသံေတြလည္း ၾကားေနရတယ္ဆုိေတာ့.. အင္း.. စင္ေနာက္က ဘူေဖးျပင္ထားတဲ့ စားပြဲတန္းရွည္နားမွာလား။ အဲဒီမွာလည္း အမ်ိဳးသမီးေတြရယ္၊ အရပ္၀တ္နဲ႔ ေယာကၤ်ားေတြရယ္။ ဘယ္သူလဲ.. က်ဳပ္ တစ္ေယာက္ခ်င္း ေစ့ေစ့စပ္စပ္ လုိက္ၾကည့္တယ္။ အခ်ဳိ႕က အစားအေသာက္ ျပင္ေပးတဲ့ အလုပ္သမားေတြ။ ၿပီးေတာ့ သူတုိ႔ရဲ႕ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္ပုံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီး တစ္ေယာက္။ သူမေဘးက တစ္ေယာက္က.. ဆံပင္ေျဖာင့္ေျဖာင့္နဲ႔ .. နဖူးေပၚကုိ ဆံစေတြခ်ထားတဲ့တစ္ေယာက္.. သူမရဲ႕မ်က္လုံးေတြက ဟုိ .. ပါတိတ္ အနီနဲ႔လူကုိ ၾကည့္ေနတယ္။



“အခ်ိန္က်ၿပီ.. ပစ္ေတာ့”

က်ဳပ္နားက်ပ္ထဲက အမိန္႔ေပးသံၾကားတယ္။ က်ဳပ္ေသနတ္ေျပာင္းေအာက္က မိန္းကေလး ႏႈတ္ခမ္းေတြ လႈပ္သြားတာကုိလည္း မွန္ေျပာင္းထဲကေန ေတြ႕လုိက္ရတယ္။ က်ဳပ္ကုိ အမိန္႔ေပးေနတာ သူမလား။ နားၾကပ္ကုိ နားထဲမွာ ၀ွက္ထားၿပီး မုိက္ကရုိဖုန္းကုိေတာ့

လည္ဆြဲမွာ ကပ္ခ်ည္ထားတာ။ ၿပီးေတာ့ ေလာ့ကတ္သီး လွလွကေလးက ရင္ညႊန္႔မွာ။



“ဘာေျပာတယ္..” က်ဳပ္ ေသခ်ာေအာင္ တမင္ ထပ္ေမးလိုက္တယ္။

“ပစ္ေတာ့... လုိ႔ေျပာတာ”



ဒါပါပဲ။ လုပ္ၾကံမႈေတြထဲမွာ ပါတဲ့သူေတြက အစနဲ႔ အဆုံးဆုိတာ မသိရ။ ဒီအမ်ဳိးသမီးကေလး ကုိယ္တုိင္လည္း ၾကားထဲက ကြင္းဆက္တစ္ခုပါပဲ။ က်ဳပ္ရုိင္ဖယ္ေျပာင္းကုိ ပါတိတ္အနီနဲ႔ လူဆီ ျပန္ေရႊ႕လုိက္တယ္။ လူတစ္ေယာက္က သူ႔ကုိ အာေပါင္အာရင္း သန္သန္နဲ႔ စကားေတြေျပာေနတယ္။ သူကလည္း ေခါင္းတစ္ညိတ္ညိတ္နဲ႔။ က်ဳပ္ပစ္ဖုိ႔ အဆင္သင့္ျဖစ္ၿပီ။ ေနာက္လက္ညဳိးတစ္ေကြးမွာ ဒီလူေသၿပီ။ က်ဳပ္သူ႕ရဲ႕ ဘယ္ဘက္မ်က္လုံးကုိ ခ်ိန္လုိက္တယ္။ က်ဳပ္ သူ႔မ်က္လုံးေတြကုိ ေသခ်ာၾကည့္လုိက္ၿပီ။ အုိ.. ဘုရားသခင္.. ဒီလူဟာ သစၥာေဖာက္ဆုိတာ ေသခ်ာရဲ႕လား။

“ေဟး .. ေသခ်ာတယ္ေနာ္။ ဒီလူ သစၥာေဖာက္ဆုိတာ။”

“ဘာမွ ေမးမေနနဲ႔.. ပစ္မွာသာပစ္။” က်ဳပ္ သူ႔မ်က္လုံးေတြကုိ ထပ္ခ်ိန္လုိက္တယ္။ ဘယ္လုိ သစၥာေဖာက္မ်ဳိးပါလိမ့္။ က်ဳပ္ သိခ်င္လာတယ္။

“ သစၥာေဖာက္ဆုိ.. သူ႔ကုိ ဘာလုိ႔ ခုံရုံးမတင္တာလည္း။”

“ဒါ ရွင့္အပူ တစ္ျပားမွ မပါဘူး။ ခုပစ္မလား .. မပစ္ဘူးလား။ စာခ်ဳပ္ဖ်က္လုိက္ရမလား ..”

က်ဳပ္စိတ္ထဲမွာ ေထာင္းခနဲ ျဖစ္သြားၿပီး ေသနတ္ေျပာင္းကုိ မိန္းကေလးဆီ ေရႊ႕ခ်ိန္လုိက္တယ္။

“အခု ေသနတ္ေျပာင္းက မင္းကုိ ခ်ိန္ထားတယ္ အခ်စ္ကေလး။” က်ဳပ္ ေအးစက္စက္အသံနဲ႔ ေျပာလုိက္တယ္။

“ေသလုိက္ပါလား.. ဘာျဖစ္တာလည္း” သူမ ဆတ္ခနဲ တြန္႔သြားၿပီး က်ဳပ္ဆီကုိ လွမ္းၾကည့္လုိက္တာ ျမင္ရတယ္။

“က်ဳပ္ကုိ ေျပာ.. ဒီလူ ဘာေတြမေကာင္းတာ လုပ္ခဲ့သလဲဆုိတာ။”

“ပစ္မလား.. မပစ္ဘူးလား.. ရွင္ေသသြားခ်င္လား။”

“တစ္ကယ္ဆုိ မင္းက အရင္ေသမယ့္သူ... မိန္းကေလး။”

“ၿဖီးလုံးေတြလာထည့္မေနနဲ႔... ကၽြန္မဘယ္မွာလဲဆုိတာ ရွင္မသိပဲနဲ႔။”

“မင္း၀တ္ထားတာ တရုတ္ေခ်ာင္ဆမ္း ၀တ္စုံ၊ ေပါင္အထိခြဲထားတယ္။ မင္းေနရာက သံစုံတီး၀ုိင္း ေနာက္မွာ။” သူမမ်က္ႏွာ ကြက္ခနဲ ပ်က္သြားတာ က်ဳပ္ေတြ႕လုိက္တယ္။

“ရွင္ စာခ်ဳပ္စည္းကမ္းကုိ ဖ်က္တယ္။”

“က်ဳပ္ အျပစ္မဲ့ လူတစ္ေယာက္ကုိ မပစ္ခ်င္ဘူး မိန္းကေလး”

“ဒါ ရွင့္အလုပ္မဟုတ္ဘူးလုိ႔ ကၽြန္မေျပာၿပီးၿပီ။ ရွင္ မႏွစ္ကဆုိ အျပစ္မဲ့သူေတြကုိ ေထာင္နဲ႔ခ်ီၿပီး ပစ္ခဲ့ေသးတယ္ မဟုတ္လား။”

“ဒါ က်ဳပ္ကိစၥပါ။ ဒီလူ ဘာေတြ မေကာင္းတာလုပ္ခဲ့သလဲ ဆုိတာသာ က်ဳပ္ကုိ ျမန္ျမန္ ေျပာစမ္းပါ။” အမ်ဳိးသမီးက ထြက္ေျပးမယ့္ဟန္ျပင္တယ္။ “ေျပးဖုိ႔ မႀကိဳးစားနဲ႔ မိန္းကေလး.. မင္းကုိ ဘယ္သူပစ္လုိက္သလဲ ဘယ္သူမွ သိမွာ မဟုတ္ဘူး။ က်ဳပ္ရုိင္ဖယ္က ဆုိင္လင္စာလည္း တပ္ထားေသးတယ္။ ၿပီးေတာ့.. မင္းသိပါတယ္.. က်ဳပ္ဟာ ဘယ္ေတာ့မွ ပစ္မွတ္ကုိ မလြဲဘူးဆုိတာ။” သူမက က်ဳပ္ရွိရာကုိ ေမာ့ၾကည့္တယ္။ တုန္လႈပ္ေနတဲ့ပုံစံ။ “ရွင္ဘာလုိခ်င္လည္း..ေျပာ။”

“ဒီလူ ဘာေတြ မေကာင္းတာလုပ္ခဲ့သလဲ က်ဳပ္ကုိ ေျပာပါ။”

“သူဟာ ..သစၥာေဖာက္တစ္ေယာက္။ တုိင္းျပည္နဲ႔ လူမ်ိဳး မေကာင္းေၾကာင္းေတြကုိ နုိင္ငံတကာ လွည့္ေျပာတယ္။”

“ဒါပဲလား ..”

“ၿပီးေတာ့ ေကာလာဟလေတြ ျဖန္႔ၿပီး လူေတြကုိ အုံၾကြေအာင္လုပ္တယ္”

“ေျပာပါဦး”

“ရွင္ဘာသိခ်င္တာလည္း .. ကၽြန္မလည္း သိပ္မသိဘူး။”

“က်ဳပ္သိခ်င္တာက အခုေလာက္နဲ႔ လူတစ္ေယာက္ကုိ သတ္ဖုိ႔ လုံေလာက္သလားဆုိတာပဲ”

“ဒါ ရွင့္အလုပ္မဟုတ္ဘူး.. ဒါနုိင္ငံေရးပဲ”

“က်ဳပ္ရဲ႕ အလုပ္ကေတာ့ မင္းရဲ႕ လည္ဆြဲေလးပဲ အခ်စ္ကေလး။ က်ဳပ္ရဲ႕က်ည္ဆံေတြက လည္ဆြဲကို အပုိင္းပိုင္းခ်ဳိးပစ္လုိက္နုိင္သလုိ အဲသည္မွာတင္ ရပ္ေနမွာမဟုတ္ဘူး။” သူမက က်ဳပ္ဆီကုိ အသနားခံတဲ့ အၾကည့္နဲ႔ ေမာ့ၾကည့္ျပန္တယ္။

“ကၽြန္မကုိ မပစ္ပါနဲ႔.. ကၽြန္မ ဘာမွ မသိရုိးအမွန္ပါ။”

“မင္းကုိ ဘယ္သူ အမိန္႔ေပးတာလည္း”

“ကၽြန္မ မသိဘူး”

“မင္းရဲ႕ လည္ဆြဲေလး လႈပ္ရမ္းေနတယ္ ..အခ်စ္ကေလး”

“အုိး .. မပစ္ပါနဲ႕ .. ေတာင္းပန္ပါတယ္”

“ဘယ္သူလည္း ေျပာ ..”

“ကၽြန္မ ဒုကၡမေရာက္ပါရေစနဲ႔ ..”

“မင္း အခုကုိ ဒုကၡေရာက္ေနၿပီ။ က်ဳပ္ တစ္ ႏွစ္ သုံး ေရမယ္။ တစ္ ...”

“ရွင္ရူးေနလား .. ရွင့္ေၾကာင့္ အကုန္လုံး ပ်က္စီးကုန္ေတာ့မယ္”

“ႏွစ္ ...” သူမ ေဇာေခၽြးျပန္ေနၿပီ။

“ရွင္ပစ္ရမယ့္ အကၤ်ီအနီနဲ႔သူရဲ႕ ေရွ႕မွာ စကားေျပာေနတဲ့သူက ခုိင္းတာ။”

“မ်က္မွန္နဲ႔လူလား”

“ဟုတ္တယ္ ..”

က်ဳပ္ ရုိင္ဖယ္ေျပာင္းကုိ မ်က္မွန္နဲ႔သူဆီ ေျပာင္းခ်ိန္လုိက္တယ္။ သူ႔ကုိ ေစာေစာကတည္းက ေတြ႔တာေပါ့။ အာေပါင္အာရင္းသန္သန္နဲ႔ စကားေတြ ေျပာေနတဲ့သူေလ။ လက္ဟန္ေျခဟန္ အျပည့္နဲ႔။ အံမယ္ .. လက္သီးနဲ႔ လက္ဖ၀ါး ရုိက္ၿပီး ေျပာလုိက္ေသးတယ္။ သူ႔မ်က္ႏွာက လက္ရဲဇက္ရဲေတြရဲ႕ ပုံစံမ်ဳိး။ ပုိဆုိးတာက သက္က်ားအုိ အရြယ္ေရာက္ေနၿပီ။ က်ဳပ္ ေသနတ္ေျပာင္းကုိ သူ႔ရဲ႕ ႏွလုံးသားတည့္တည့္မွာ တင္လုိက္တယ္။ သံစုံတီး၀ုိင္းက အဆုိေတာ္ရဲ႕ ဆြဲဆြဲငင္ငင္ ဆုိလုိက္တဲ့အသံကုိ က်ဳပ္နားက်ပ္ထဲမွာ ၾကားလုိက္ရဲ႕။ လူႀကီးေတြအႀကိဳက္ သီခ်င္းအသစ္ တစ္ပုဒ္ စျပန္ၿပီေပါ့။ ဟုိတုန္းက ေကာင္းစားခဲ့တာေတြ သူတုိ႔ ျပန္သတိရေစဖုိ႔ေလ .. ။


+++++++++++++++++


(အင္ဒုိနီးရွား စာေရးဆရာ Seno Gumira ရဲ႕ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္မွာ ထုတ္ေ၀ခဲ့တဲ့ Penembak Misterius ကုိ အဂၤလိပ္ဘာသာမွ တစ္ဆင့္ ျပန္ဆုိ ထားတာျဖစ္ပါတယ္။)
(Graphic impression : SNIPER the movie 2009)

Tuesday, September 18, 2012

ျမန္မာႏွင့္ အိႏၵိယ [ကုိလုိနီေခတ္ ပညာတတ္တုိ႔အေၾကာင္း တေစ့တေစာင္း]

ဤစာစုမွာ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ၁၉၈၇ ခုႏွစ္တြင္ Indian Institute of Advanced Study ၌ ေျခာက္လတာ သုေတသနျပဳခဲ့စဥ္က ပုံႏွိပ္ခဲ့ေသာ Burma and India: Some Aspects of Intellectual Life Under Colonialism ေခါင္းစဥ္ပါ စာအုပ္မွ ေကာက္နုတ္ဘာသာျပန္ခ်က္မ်ား ျဖစ္ပါသည္။ စာအုပ္တစ္အုပ္လုံးကုိ ျပန္ဆုိထားျခင္းမဟုတ္ပါ။ သုိ႔ေသာ္ စာအုပ္၏အမ်ားစုျဖစ္ပါသည္။ ျပည္ပတြင္ ျမန္မာဘာသာျဖင့္ထုတ္ေ၀သည့္ဂ်ာနယ္တစ္ေစာင္၌ အခန္းဆက္ထည့္သြင္းရန္ ျပန္ဆုိခဲ့ျခင္းျဖစ္ရာ အခန္း (၁) တစ္ခုလုံးႏွင့္ အိႏၵိယပညာတတ္မ်ားအေၾကာင္း အေသးစိတ္တင္ျပထားခ်က္အခ်ဳိ႕ကုိ ခ်န္လွပ္ထားခဲ့ရပါသည္။ သုိ႔အတြက္ ဤစာမူ၌ အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူမႈလြဲျခင္း၊ အမွားအယြင္း၊ လစ္ဟာခ်က္ တစ္စုံတစ္ရာပါရွိပါက ကၽြန္ေတာ္၏တာ၀န္သာ ျဖစ္ပါသည္။

ထုိစာအုပ္ငယ္ကုိ ၂၀၀၆ ခုႏွစ္က စင္ကာပူအမ်ဳိးသားတကၠသုိလ္စာၾကည့္တုိက္တြင္ အမွတ္မထင္ေတြ႔ခဲ့ပါသည္။ ထုိစဥ္က ကၽြန္ေတာ့္မွာ ကုိယ့္ကိစၥႏွင့္ကုိယ္ အလုပ္ရႈပ္ေနခ်ိန္ျဖစ္သျဖင့္ လွန္ေလွာၾကည့္ရုံမွတစ္ပါး အထူးသတိမထား မိခဲ့ပါ။ သုံးႏွစ္ၾကာၿပီးသည့္အခါမွ တစ္ဖန္ငွားရမ္းၿပီး အေသအခ်ာ ဖတ္ရႈျဖစ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ စာအုပ္ပါ အေၾကာင္းအရာ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ၾကားဖူးနား၀ရွိၿပီး၊ ဖတ္ရႈမွတ္သားၿပီး၊ သိၿပီးသားမ်ားျဖစ္ပါ၏။ သုိ႔ရာတြင္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔မွာ သိရုံသာသိၿပီး ထုိးထြင္းျမင္ထားျခင္း မဟုတ္ေၾကာင္း ဤစာအုပ္ကုိဖတ္ၿပီးမွ ဆင္ျခင္မိလာပါသည္။

အကယ္၍မ်ား တစ္စုံတစ္ဦးက ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ နိင္ငံေရးအသိအျမင္နည္းပါးသူ၊ ျမန္မာျပည္အေၾကာင္း ဂဃနဏမသိသူ၊ ဘုမသိဘမသိ စင္ေပၚေရာက္လာသူ စသျဖင့္ ေျပာလာပါက ထုိစာအုပ္ငယ္ကုိ အရင္ဖတ္ၾကည့္ရန္ ညႊန္းျဖစ္ပါလိမ့္မည္။ ျမန္မာစာဖတ္သူဆုိလွ်င္လည္း ဤစာစုကုိ တစ္ေစာင္ ေကာ္ပီကူးေပးလုိက္မည္ဟု စိတ္ကူးထားပါသည္။




(၁)


၁၉၀၆ ခုနွစ္တြင္ ခရစ္ယာန္လူငယ္မ်ားအသင္း YMCA ကုိ အတုယူ၍ ရန္ကုန္ေကာလိပ္မွ၊ ေက်ာင္းသားတစ္စုဦးေဆာင္ကာ ဗုဒၶဘာသာ ကလ်ာဏယု၀အသင္း (၀ုိင္အမ္ဘီေအ) ကုိ တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ ရန္ကုန္ေကာလိပ္တြင္ ၁၉၀၄ ခုႏွစ္မွ စတင္၍၊ဗုဒၶဘာသာအသင္း ရွိၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္း ၀ုိင္အမ္ဘီေအ ၌ ပုိမုိက်ယ္ျပန္႔ေသာအယူအဆႏွင့္၊ ေနာက္ပုိင္းတြင္ ျမန္မာျပည္၏ ပထမဆုံးေသာအမ်ိဳးသားေရးအဖ႔ြဲအစည္းအျဖစ္ ေပၚထြန္းလာရန္ ရွိေလသည္။ ၀ုိင္အမ္ဘီေအ ၏ မူလအဖြဲ႔၀င္မ်ားသည္ ပါေတာ္မူၿပီးမ်ဳိးဆက္၏ အေစာပုိင္းမွျဖစ္ၾကၿပီး အဂၤလိပ္စနစ္ယိမ္းသည့္ ပညာေရးကုိ၊မစ္ရွင္ေက်ာင္းမ်ား၊ အစုိးရေက်ာင္းမ်ားတြင္ သင္ယူခဲ့ၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။


ထုိသုိ႔ေသာစနစ္မွ ေမြးထုတ္လုိက္သည့္ “ေခတ္သစ္ဗမာ” လူတန္းစား၏အသြင္အျပင္ကုိ ဘိလပ္ျပန္ ၀တ္လုံလုလင္တစ္ဦးအျဖစ္ ၀ုိင္အမ္ဘီေအ အသင္းႀကီးသုိ႔ ၁၉၀၈ ခုနွစ္၌ ၀င္ေရာက္ခဲ့သူ ဦးေမေအာင္က ပုံေဖာ္ေရးျပရာတြင္ -


အျပင္ပန္းၾကည္႔ပါက ဗမာတစ္ေယာက္ထက္ ဘာမွ်မပုိေသာ္လည္း အတြင္းစိတ္၌ သူမ်ားႏွင့္မတူ ျခားနားေနသူ ျဖစ္ရာ၏။ ငယ္စဥ္က ေက်ာင္းေနဖက္သူငယ္ခ်င္းမ်ားမွာ ထုိသူ႔အတြက္ ရယ္ဖြယ္ရာလူသားမ်ား ျဖစ္ေနေတာ့သည္။ ထုိသူတုိ႔ကား ငါ့ေလာက္ ေလာက၏ ျဖစ္တည္သမႈကုိ မသိေခ်တကား။ သူတုိ႔၏ယုံၾကည္မႈႏွင့္ အယူသည္းျခင္းတုိ႔သည္ ကေလးဆန္၏၊ သူတုိ႔ဘ၀ေနထုိင္ပုံမွာ မသက္မသာရွိလွေခ်၏။ အတုိခ်ဳပ္ဆုိရလွ်င္ - သူ႔အေနျဖင့္ ၎တုိ႔ထံမွ ေလ့လာဆည္းပူစရာ မရွိေခ်ၿပီဟု မွတ္ယူေလေတာ့သည္။


ထုိမွတဖန္- ယင္းသုိ႔ရႈျမင္ျခင္းသည္ ငါတုိ႔မ်ုိဳးဆက္အတြက္ အျပင္းထန္ဆုံးေသာ က်ိန္စာျဖစ္ေခ်ၿပီတကား။ ထုိလုလင္ငယ္မ်ားကား ျမန္မာမႈအေတြးအျမင္မ်ားကုိ လႊတ္ခ်ရန္အားထုတ္ၾကေပမည္။ ဘုိးဘြားတုိ႔၏ ဓေလ့ထုံးစံမ်ားကုိ ေမ့ေလ်ာ႔ျခင္း၊ ရႈတ္ခ်ျခင္းမ်ားပင္ လုပ္ၾကေပမည္။ သုိ႔ရာတြင္ လူမ်ုိးျခားထုံးစံေနာက္ ေကာက္ေကာက္ပါေအာင္ လုိက္ျခင္းကား အေကာင္းထက္အဆုိးသာမ်ားေတာ့မည္ဟု ႏွလုံးပိုက္ၿပီးသကာလ-

အၾကင္သူကား ညက္ေညာသာယာစည္းစိမ္ကုိ ႏွစ္ၿခိဳက္ရာ၏၊ သုိ႔ေသာ္ သုိးေဆာင္းလူမ်ဳိးတု႔ိကဲ့သုိ႔ တစုိက္မတ္မတ္ မခံစားရာ။ ဥစၥာကုိ ျပည့္ေမာက္ေစရာ၏၊ သုိ႔ေသာ္ မဇၥ်ိမတုိငး္သားတုိ႔ကဲ့သုိ႔ ေဇာ မပြားရာ။ ထိသိခံစားမႈကုိ နွစ္လုိရာ၏၊ သုိ႔ေသာ္ စိနတုိင္းသား တုိ႔ကဲ့သို လက္လြတ္စပယ္မျဖစ္ရာ။

ေခတ္သစ္ျမန္မာတစ္ေယာက္ကုိ ပုံေဖာ္ရာတြင္ အထက္ေဖာ္ျပပါစာပုိဒ္အျပင္ အျခားအက်ဳံး၀င္ေသာ အခ်က္မ်ားစြာ ရွိမည္ျဖစ္ပါသည္။ ဤေနရာ၌ ေထာက္ျပလုိသည္မွာ ထုိစာပုိဒ္ပါရည္ညႊန္းခ်က္မ်ားမွာ ေအာက္ျမန္မာျပည္ကုိ ဆုိလုိရင္းျဖစ္ေၾကာင္းပင္။ ဦးေမေအာင္ ကုိယ္တုိင္ ရခိုင္တုိင္းရင္းသား တစ္ေယာက္ျဖစ္ေသာ္လည္း တနသာၤရီနွင့္ ရန္ကုန္တြင္ ႀကီးျပင္းခဲ့သူျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရး သက္တမ္းရွည္ၾကာခဲ့ေသာ ေအာက္ျမန္မာျပည္ႏွင့္ တစ္မူျခား၍ အထက္ျပည္အညာသားတုိ႔မွာ သူတို႔၏ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ဇာတိဂုဏ္ကုိ ထိန္းသိမ္းနုိင္ခဲ့ၾကသည္ဟု အမ်ားက လက္ခံထားၾကပါသည္။ ထုိေၾကာင့္ပင္ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈကုိ ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ရန္ လုိအပ္သည့္အခါတုိင္း ေခတ္မီပညာတတ္ ရန္ကုန္သားတုိ႔အေနျဖင့္ အထက္ျမန္မာျပည္သား မိရုိးဖလာသုခမိန္မ်ားကုိ ခ်ဥ္းကပ္ရျခင္းျဖစ္သည္။ ယင္းတုိ႔အထဲမွ တစ္ေယာက္ကုိ ျပပါဆုိလွ်င္ ျမန္မာ့စာေပႏွင့္ နုိင္ငံေရးေလာကတြင္ ဦးေဆာင္ဦးရြက္ ပုဂၢိဳလ္ျဖစ္လာမည့္ “သခင္ကုိယ္ေတာ္မႈိင္း” ဟု ေနာက္ပုိင္းထင္ရွားခဲ့သူ “ဆရာလြန္း” ကုိ ျပရေပမည္။


“ဆရာမႈိင္း” ကုိ (၁၈၇၅) ခုႏွစ္တြင္ ေမြးဖြားခဲ့ပါသည္။ အဂၤလိပ္တုိ႔ အထက္ျမန္မာနုိင္ငံကုိ သိမ္းပုိက္ခဲ့စဥ္က သာမေဏငယ္အျဖစ္ျဖင့္ မႏၲေလးတြင္ သူရွိေနခဲ့သည္။ ပညာသင္ရာ ေက်ာင္းတုိက္အတြင္းမွ သီေပါဘုရင္ႏွင့္ ေတာ္၀င္မိသားစုတုိ႔၏ ေၾကကြဲဖြယ္ရာ ထြက္ေတာ္မူခရီးကုိ ကုိယ္တုိင္ျမင္ခဲ့ရသူျဖစ္သည္။ ထုိအေတြ႔အႀကဳံက ဆရာမႈိင္း၏မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ကုိ နက္နက္ရႈိင္းရႈိင္း အျမစ္တြယ္ေစခဲ့ၿပီး ေနာက္ပုိင္း သူဖန္တီးမည့္ စာေပအတြက္ အေျခခံယႏၲရားတစ္ခု ျဖစ္ေစခဲ့သည္ဟု ဆုိၾကပါသည္။


ဆရာမႈိင္း၏ ငယ္စဥ္ဘ၀ႏွင့္ပတ္သက္၍ အေသးစိတ္ေလ့လာထားျခင္း မရွိေသးေသာ္လည္း သူ၏ ဂႏၲ၀င္စာေပ ဆည္းပူးခ်က္မ်ားမွာ အထက္ျမန္မာျပည္ ေက်ာင္းတုိက္ႀကီးမ်ားတြင္ အုတ္ျမစ္တည္ခဲ့ေၾကာင္း သိရပါသည္။ ေနာက္ပုိင္းတြင္ ရဟန္း၀တ္ျဖင့္ပင္ ေအက္ျမန္မာျပည္ ေမာ္လၿမိဳင္သုိ႔ ဆင္းလာၿပီး သတင္းစာေဆာင္းပါးမ်ား စတင္ေရးသားခဲ့သည္ဆုိ၏။ ထုိေခတ္ထုိအခါက စာေရးစာခ်ီအလုပ္မ်ားအတြက္ ၀င္ေပါက္ျဖစ္ေသာ အစုိးရ (၇)တန္း စာေမးပြဲကုိလည္း ေျဖဆုိခဲ့ဖူးေၾကာင္း သိရပါသည္။ သုိ႕ရာတြင္ ဆရာမႈိင္းအေနျဖင့္ ၎၏ေခတ္မီပညာေရးကုိ လက္ေတြ႔အသုံးခ်ခဲ့သည္ေၾကာင္း မေတြ႕ရေခ်။


ရဟန္းဘ၀မွ လူထြက္ခဲ့ၿပီးျဖစ္ေသာ္လည္း သူ၏လက္ရာ ျပဇာတ္မ်ား၊ သတင္းစာ ေဆာင္းပါးမ်ား၊ သမုိင္းစာေပႏွင့္ ကဗ်ာစာေပ အေရးအသားမ်ားမွာ မိရုိးဖလာပုံစံအတုိင္း တစ္သေ၀မတိမ္းျဖစ္ေလသည္။ ဆရာမႈိင္း၏စာမ်ားထဲတြင္ မ်က္ေမွာက္ေခတ္၌ ျဖစ္ပ်က္ေနေသာ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ နုိင္ငံေရးကိစၥမ်ားကုိ ထင္သာျမင္သာ ေတြ႔ရသည္။ ဥပမာ ရွည္ရွည္လ်ားလ်ား ဖြဲႏြဲ႕ထားသည့္ “ဋီကာ” ဟု ေခၚသည့္ စာမ်ားတြင္ ထုိေခတ္က နုိင္ငံေရးအရ နုိးၾကားလာၿပီျဖစ္ေသာ လူထုကုိဖမ္းစားထားသည့္ အျဖစ္အပ်က္မ်ား၏ ျမင္ကြင္းကုိ ဖ်ဳိးခနဲဖ်တ္ခနဲ တန္ဖုိးရွိရွိေပးေလသည္။


ဥပမာ ၁၉၁၃ ခုနွစ္ တြင္ ေရးသားခဲ့ေသာ “ဗုိလ္ဋီကာ” ၌ အထက္ျမန္မာျပည္တြင္ ေတာရြာစီးပြားေရးၿပိဳလဲျခင္းႏွင့္ အမ်ဳိသမီးမ်ား နုိင္ငံျခားသားမ်ားကုိ လက္ထပ္ယူၾကျခင္း (ယင္းကုိ ဆရာမႈိင္းက စီးပြားေရးက်ပ္ တည္းမႈေၾကာင့္ဟု) ကြက္ကြက္ကြင္းကြင္း တင္ျပထားသည္။ ၁၉၁၇ ခုနွစ္တြင္မူ ၀ုိင္အမ္ဘီေအမွ ထုိသုိ႔ေသာ လူမ်ဳိးျခားလက္ထပ္မႈမ်ားကုိ ရႈတ္ခ်သည့္ ေၾကညာခ်က္ကုိ ထုတ္ျပန္နုိင္ခဲ့ပါသည္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ နုိင္ငံျခားသားမ်ားသုိ႔ ေျမယာမ်ား လႊဲေျပာင္းခ်ထားျခင္းကုိ ကာကြယ္ရန္ ၀ုိင္အမ္ဘီေအမွ အစုိးရသုိ႔ တုိက္တြန္းနုိင္ခဲ့ပါသည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ ဆရာမုႈိင္းသည္ မိရုိးဖလာပညာရွိမ်ား၏ ကုိယ္စားျပဳျဖစ္လာခဲ့ၿပီး ကုိလုိနီေခတ္လူ႔ေဘာင္၏ ဖ်ားနာမႈမ်ားအား ေနာက္ပုိင္းတြင္ အမ်ဳိးသားေရးလႈပ္ရွားမႈေခတ္ဦး၏ ေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္လာမည့္ ေခတ္မီပညာတတ္မ်ားထက္ ေရွးဦးမဆြကပင္ တင္ျပခဲ့ေၾကာင္း ေတြ႔ရပါသည္။


ဦးေမေအာင္အေနျဖင့္ သူ၏သင္ခန္းစာျဖစ္ေသာ “ေခတ္သစ္ဗမာ-သူ႔ဘ၀သူ႔အျမင္” ၌ ညႊန္ျပခဲ့သလုိပင္ “ေခတ္သစ္ဗမာ” မ်ဳိးဆက္သည္ သူတုိ႔၏အျမင္သစ္မ်ားကုိ ဘ၀တြင္ နွစ္ႏွစ္ကာကာ ေပါင္းစည္းက်င့္သုံးျခင္း မျပဳရေသး။ အျမင္ေဟာင္းမ်ားကုိ အသစ္ျဖင့္ အစားထုိးရုံအဆင့္သာ ရွိသူမ်ားဟု ဆုိလုိပါသည္။ (အထက္၌ တင္ျပခဲ့ဲၿပီးျဖစ္သည့္ ဦးေမေအာင္၏ စာ ေကာက္ႏႈတ္ခ်က္ကုိ ၾကည့္ပါ။)


ဤေနရာတြင္ အေဟာင္းႏွင့္အသစ္ကုိ ယွဥ္တြဲအသိအမွတ္ျပဳျခင္း၏ သာဓကအျဖစ္ ဦးေမေအာင္၊ ဦးဘေဖ (၀ုိင္အမ္ဘီေအကုိထူေထာင္ရန္ အၾကံျဖစ္သူ) အစရွိသည့္ ေခတ္မီပညာတတ္မ်ားအေနျဖင့္ ျမန္မာ့ဂႏၲ၀င္ထုံးတမ္းမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္လာလွ်င္ ဆရာမႈိင္းကဲ့သုိ႔ေသာ မိရုိးဖလာပညာရွိမ်ားထံ ခ်ဥ္းကပ္ေလ့လာျခင္းကုိ ညႊန္ျပနုိင္ပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ၎တုိ႔မ်ဳိးဆက္၌ ျမန္မာ့ဂႏၲ၀င္ထုံးတမ္းမ်ားႏွင့္ ေခတ္မီယဥ္ေက်းမႈတုိ႔အၾကား ဟန္ခ်က္ညီညီျဖစ္ေပၚမႈကုိ မတည္ေဆာက္နိုင္ခဲ့ပါေခ်။ အေၾကာင္းမွာ ေခတ္မီသူမ်ားအေနျဖင့္ အျမင္သစ္မ်ားကုိ မိရုိးဖလာသမားမ်ားလက္ခံနုိင္ေလာက္သည့္ အဆင္အျပင္ျဖင့္ တင္ျပျခင္းမ်ဳိး မရွိခဲ့သလုိ၊ မိရုိးဖလာသမားမ်ားဘက္မွလည္း ဂႏၲ၀င္မ်ားကုိ ေခတ္မီေလာက၏ မွတ္ေက်ာက္တင္ခံမ်ားျဖစ္ရန္ အားမထုတ္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။


ဆရာမႈိင္းကုိ မဟာအမ်ဳိးသားကဗ်ာဆရာအျဖစ္ အိႏၵိယကဗ်ာဆရာႀကီး တဂုိး ႏွင့္ ႏႈိင္းယွဥ္ေျပာဆုိၾကပါသည္။ အမ်ဳိးသားေရးဆုိသည္ကုိ နို္င္ငံေရးတစ္ခုတည္းသာမက ပုိမုိက်ယ္ျပန္႔ေသာယဥ္ေက်းမႈနယ္ပယ္အထိ သတ္မွတ္နုိင္မွသာ ထိုနႈိင္းယွဥ္မႈအက်ဳံး၀င္သည္ဟု ဆုိရပါမည္။






(၂)


ရာဘင္ျဒာနတ္ တဂုိး သည္ ဆရာမႈိင္းထက္ ဆယ္စုနွစ္တစ္စုေက်ာ္ေစာ၍ ေမြးဖြားခဲ့သူျဖစ္ေသာ္ျငားလည္း အေတြးအေခၚတုိးတက္မႈႏွင့္ အေတြ႔အၾကံဳပုိင္းတြင္ ျငင္းစရာမလုိေအာင္ ဆရာမႈိင္းထက္ပုိၿပီး ေခတ္မီသူျဖစ္ပါသည္။


ၾကြယ္၀ၿပီးေခတ္ဆန္သူ ဒြာကာနာ့သ္ တဂုိး၏ေျမး၊ ေခတ္သစ္ျဗဟၼာဏဂုိဏ္းႀကီးကုိ အသက္သြင္းခဲ့သူ ေဒဗင္ဒရာနာ့သ္ ၏ သားတစ္ေယာက္ျဖစ္သူ၊ ရာဘင္ျဒာနာ့သ္ သည္ ေခတ္သစ္ကမာၻႀကီးအလယ္တြင္ အိႏိၵယ၏တည္တ့ံမႈကုိ အာမခံေပးမည့္ လူမႈေရးနွင့္ ဘာသာေရးဆုိင္ရာစံထားခ်က္မ်ားကုိ ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ရန္ျပင္းျပေသာ ဆႏၵအေမြကို ဆက္ခံနုိင္ခဲ့သူျဖစ္ပါသည္။


တဂုိးသည္ ငယ္စဥ္ကတည္းက အဂၤလိပ္စာေပကုိ ကၽြမ္း၀င္သူျဖစ္ေပရာ ဘာသာျခား အသြင္မ်ားကုိ သူ၏စာေပလက္ရာမ်ားတြင္ ေပါင္းစပ္နုိင္ပုံမွာ ၿပီးျပည့္စုံလွ၏။ ဤသည္ကပင္ တဂုိး၏ သူမတူေသာ လူရည္လူေသြးမ်ား တနံတလ်ားထဲမွ အေရးပါေသာတစ္ခုျဖစ္ေတာ့သည္။


တဂုိး၏ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ အယူအဆမ်ားကုိ ဟိႏၵဴ ဥပနိသ်မ်ားႏွင္ ေဗာဓိက်င့္စဥ္ စာေပမ်ားက ၾသဇာေညာင္းၾကသည္။ တဂုိး၏လက္ရာမ်ား မွာ ဘဂၤါလီစာေပနယ္ပယ္ အျပင္ဘက္သုိ႔ ၁၉၁၂ ေနာက္ပုိင္းတြင္မွ ေရာက္လာၾကသည္။ အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ထားေသာ တဂုိး၏ကဗ်ာမ်ားကုိ စိတ္အားထက္သန္စြာ သက္၀င္ခဲ့ၾကေသာ W.B. Yeats ႏွင့္ Ezra Pond တုိ႔ကဲ့သုိ႔ေသာ စာေပေလာကမ်က္နွာဖုံးမ်ား၏ ေကာင္းမႈျဖင့္ ဤမွ်ထင္ရွားလာျခင္းျဖစ္သည္။


တဂုိး စံနမူနာထားေသာ အိႏၵိယ၏သြင္ျပင္မွာ သူ၏ ေက်ာ္ၾကားလွေသာ ဂီတဥၨလီ ကဗ်ာစာပုိဒ္မ်ားထဲမွ ေတြးဆခ်က္မ်ားေပၚ အေျခခံေလသည္။






စိတ္ထဲမွာ အေၾကာက္တရားမရွိ...ေခါင္းကုိ မတ္မတ္ေမာ့ထားတဲ့...ေနရာ


သုတေတြကုိ အလွ်ံပယ္ေပးေ၀တဲ့...ေနရာ


ကမာၻကုိ ေသးသိမ္တဲ့ လမ္းၾကားနံရံေလးေတြနဲ႔ ပုိင္းျခားမထားေသးတဲ့...ေနရာ


အမွန္တရားကသာ စကားလုံးေတြကုိ ဖြင့္အန္တဲ့...ေနရာ


အနားမေနသူေတြက အေကာင္းတကာ့အေကာင္းဆုံးကုိ လက္လွမ္းလုိ႔...အဲဒီေနရာ


အက်ဳိးအေၾကာင္းေတြက ၾကည္လင္တဲ့စမ္းေရလုိ စီးလုိ႔..၀မ္းနည္းစရာေဟာင္းႏြမ္းတဲ့ ကႏၲာရထဲ မေပ်ာက္ဆုံးမယ့္...ေနရာ


စိတ္အာရုံေတြကုိ... အတုိင္းမရွိက်ယ္ေျပာတဲ့အၾကံအစည္နဲ႔ လုပ္ရပ္ေတြက ေရွ႕ကုိဆြဲေခၚၾကမယ့္....ေနရာ


လြတ္လပ္တဲ့နိဗၺာန္ဆီ အုိဖခင္.. အကၽြႏု္ပ္၏တုိင္းျပည္ကုိ နုိးထပါေစေလာ့...။

သုတ၊ လြတ္လပ္မႈ၊ သာတူညီမွ်ေရး၊ အမွန္တရား၊ အက်ဳိးအေၾကာင္းသင့္လႈပ္ရွားမႈမ်ားႏွင့္ သမထားသည့္ ဘာသာတရားေဘာင္ထဲမွ ေတြးေတာဆင္ျခင္မႈ စေသာ အိႏိၵယနုိးၾကားလာျခင္း၏ ဦးတည္ခ်က္ႏွင့္၊ စံထားခ်က္မ်ားကုိ စာေၾကာင္းအနည္းငယ္အတြင္း၌ ရစ္ပတ္ဖြဲ႔ႏြဲ႔ထားျခင္း ျဖစ္ပါသည္။


တဂုိးကုိ အမ်ဳိးသားျပယုဂ္အျဖစ္ လက္ခံထားၾကေသာ္လည္း အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒီအျဖစ္ အၿမဲတမ္းျမင္ၾကသည္ေတာ့မဟုတ္ပါ။ ဂႏၶီ၏ အေနာက္တုိင္းယဥ္ေက်းမႈအေပၚ မ်က္ႏွာလႊဲခဲပစ္ ရႈတ္ခ်ခဲ့ျခင္း၌ တဂုိးႏွင့္ ဂႏၶီတုိ႔ သေဘာကြဲလြဲၾကသည္မွာ လူသိရွင္ၾကားျဖစ္ပါသည္။ ထုိကိစၥကပင္ တဂုိး၏ နာမည္က်ဆင္းမႈအတြက္ အေၾကာင္းရင္းျဖစ္ခဲ့သည္။


ဂႏၶီကား လက္လုပ္လက္စားႏွင့္ သာမန္ျပည္သူလူထုတစ္ရပ္လုံး၏ မ်ုိးခ်စ္စိတ္တက္ႂကြေရးကုိ ကုိယ္စားျပဳခဲ့သူျဖစ္သည္။ တဂုိး၏ ကမာၻလုံးဆန္ဆန္ အေတြးအေခၚမ်ားမွာ မၾကာခဏဆုိသလုိ လူထုႏွင့္ကင္းကြာေစခဲ့သည္။ ထုိပုဂၢဳိလ္ႀကီးႏွစ္ဦးစလုံးကုိ ေလးစားသူ ေနရူးက ဂရုဏာလႊမ္းေသာ ႏႈိ္င္းယွဥ္ခ်က္ စာတစ္ပုိဒ္ ေရးခဲ့ေလသည္။


တဂုိးကား ေတြးေခၚသူပင္။ ဂႏၶီကမူ အလုပ္ကုိ အဆက္မျပတ္ လုပ္ေနလုိသူျဖစ္သည္။ သူတုိ႔ႏွစ္ဦးတြင္ ျခားနားေသာ ေလာကအျမင္ ရွိေသာ္ျငားလည္း ႏွစ္ဦးစလုံး အိႏၵိယသားစစ္စစ္ႀကီးမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ သူတုိ႔ႏွစ္ဦး၏ တကြဲတျပားစီ ကုိယ္စားျပဳျခင္း၌ပင္ ဘက္ညီေသာအိႏၵိယ၏အသြင္ကုိ ေဆာင္ၾကသည္။ အိႏၵိယအတြက္ အျပန္အလွန္ ပါရမီျဖည့္ၾကေလသည္။

ဆရာမႈိင္း၏ တဂုိးႏွင့္ နီးစပ္ခ်က္မွာ ေတြးေခၚသူတစ္ဦးျဖစ္ျခင္းပင္။ သုိ႔ရာတြင္ သူ၏နုိင္ငံေရးခံယူခ်က္က ဂႏၶီႏွင့္ပုိ၍ နီးစပ္ေလသည္။ ဆရာမႈိင္း၏စာအမ်ားစုမွာ ထုိေခတ္က ျဖစ္ပ်က္ေနသည့္ မ်က္ေမွာက္ကာလ အမ်ဳိးသားေရးကိစၥ ႀကီးငယ္မဟူတုိ႔ကုိ ထင္ဟပ္သည္။ ၿဗိတိသွ်ဧည့္ခံပြဲတစ္ခုသုိ႔ ျမန္မာ၀တ္စုံျဖင့္ တက္ေရာက္ခဲ့ေသာ ဦးေမေအာင္ကုိသူ႔စာထဲတြင္ ေဖာ္ထုတ္ ခ်ီးမြမ္းခဲ့သည္။ ၀ုိင္အမ္ဘီေအ အသင္းလူႀကီးမ်ား လန္ဒန္အထိသြား၍ ျမန္မာတုိ႔အျမင္ကုိ ၿဗိတိသွ်အစုိးရထံ တင္ျပျခင္းအတြက္ အားရ၀မ္းသာရွိခဲ့သည္။ ပုလိပ္အဖြဲ႔၏ အဖမ္းအဆီးကုိ အႀကိမ္ႀကိမ္၊ ေရွာင္ကြင္းလြတ္ေျမာက္ေနေသာ ဓားျပဗုိလ္သည္ သူ႔၏စာမ်ားတြင္ ပုံျပင္ထဲမွ ဟီးရုိးျဖစ္ေနသည္။ သူ၏အေရးအသားကုိ ဖတ္ရႈပါက တုိင္းျပည္သားမ်ား၏စိတ္၀ယ္၊ ျဖစ္ပ်က္ေနေသာသဏၭာန္ကုိ မွန္းဆျမင္ေစနုိင္သည္အထိ အစြမ္းထက္သူ လူထုႀကီး၏ဘက္ေတာ္သား ျဖစ္ေလသည္။


ဆရာမႈိင္း၏စာမ်ားက မ်က္ေမွာက္ေရးရာမ်ားအေပၚ ျပည္သူအမ်ားအာရုံစိုိက္လာေအာင္ ဆြဲေဆာင္၍ ခ်ီးမြမ္း၊ ရႈတ္ခ်ျခင္းမ်ားျပဳေသာ္လည္း အမ်ဳိးသားေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားအတြက္ ထြက္ေပါက္ေပးေသာ အေတြးအေခၚ စသည္တုိ႔ကုိ လမ္းညႊန္နုိင္ျခင္း မရွိခဲ့ပါေခ်။ အျခားတစ္ဖက္မွၾကည့္လွ်င္ ခ်ီးမြမ္း၊ ရႈတ္ခ်ျခင္းဆုိသည့္ စာေရးဟန္မွာ ျမန္မာ့ဂႏၲ၀င္စာေပ၏ ရုိးရာအဂၤါရပ္ျဖစ္္သည္ဟု ဆုိနုိင္ေလသည္။ ျမန္မာ့ရာဇ၀င္တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္သူ မင္း ကုိ ေ၀ဖန္ေသာ အေရးအသားမ်ား (အထူးသျဖင့္ သိသာေသာဆုံးရႈံးမႈမ်ား ထုိမင္းလက္ထက္တြင္ ၾကံဳခဲ့ပါက) ရံဖန္ရံခါ ေတြရတတ္သည္။ ထုိ႔အတူ ဘုရင္မင္းတရား၏ စြမ္းေဆာင္ခ်က္မ်ား ေအာင္ျမင္မႈမ်ားကုိ အထူးေျမွာက္ပင့္ျခင္းမွာလည္း မထူးဆန္းေသာကိစၥ ျဖစ္ေလသည္။


ဤေနရာတြင္ ‘ေမတၱာစာ’ ဟုေခၚေသာ ျမန္မာ့ဂႏၲ၀င္ အေရးအသားတစ္မ်ဳိးလည္း ရွိေသးသည္။ ရဟန္းေတာ္မ်ားမွ မင္းဧကရာဇ္မ်ားထံသုိ႔ ပစၥည္းေလးပါးအလႈခံေသာစာမ်ားမွ အစျပဳခဲ့ၿပီး ေနာက္ပုိင္းတြင္ အသနားခံစာ၊ အၾကံေပးစာႏွင့္ ေၾကာ္ျငာစာမ်ားပင္ ပါရွိလာေလသည္။ (ျမန္မာ့လူ႔ေဘာင္၌) စာေပပညာရွင္မ်ား ဆုံးမသူေနရာ၌ ယူေလ႔ရွိျခင္းသည္ ေခတ္ေဟာင္းမွာကတည္းက ရွိခဲ့သလုိ (၂၀) ရာစုဦးပုိင္းလက္ရာမ်ားအထိ ဆက္လက္ေတြ႔ရသည့္ အရာလည္းျဖစ္သည္။


ျမန္မာစာအေရးအသားမွာလည္း ေျပာင္းလဲရန္အစျပဳလာၿပီျဖစ္သည္။ အိႏိၵယရွိ စာေပအေရးအသားမ်ား ေခတ္မီပုံစံအျဖစ္၊ ေျပာင္းလဲလာေအာင္ ၾသဇာလႊမ္းခဲ့ေသာ အေနာက္တုိင္းစာေပ၊ ပုံႏွိပ္လုပ္ငန္းမ်ားတုိးတက္လာမႈ၊ သတင္းစာမ်ားပ်ံ႕ႏွံ႕လာျခင္း၊ စာဖတ္သူမ်ားျပားေသာ ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ဖန္တီးနုိင္ျခင္းတုိ႔၏ စနက္ပင္ျဖစ္သည္။ တစ္ခ်ိန္တည္း၌ ဂႏၲ၀င္ျမန္မာစာမွာလည္း အငွားသုံးထားေသာ ပါဠိစာလုံးမ်ား၊ ေခါက္ရုိးက်ဳိးေနေသာ အေရးအသားမ်ား၊ စာကြန္႔စာညြန္႔မ်ားျဖင့္ ေလးလံေနၿပီးျဖစ္၏။ အေစာပုိင္းျမန္မာသတင္းစာမ်ားမွ သတင္းေဆာင္းပါးအမ်ားမွာ ေရွးမူကုိထိန္းသိမ္းၾကသည္။ ဥပမာခ်စ္သူမ်ား ေသၾကာင္းၾကံသြားၾကသည္ဟူေသာ ရင္သပ္ရႈေမာသတင္းမ်ဳိးကုိ လက္တမ္းလကၤာဖြဲ႔၍ ေဖာ္ျပတတ္ၾကသည္။ သုိ႔ရာတြင္ သတင္းေပးပုိ႔မႈ လွ်င္ျမန္ျဖစ္ထြန္းလာျခင္းက သတင္းေရးသားမႈတြင္ အခ်က္အလက္ကုိအေျခခံသည့္ တုိတုိရွင္းရွင္းပုံစံကုိ ျဖစ္ထြန္းလာေစခဲ့သည္။ ဤေနရာတြင္ အေျပာင္းအလဲျဖစ္ေပၚေရးအတြက္ တုိးတက္လာေသာသတင္းစာပညာက မည္မွ်ႏွင့္၊ အဂၤလိပ္စာေရးသားမႈပုံစံက မည္မွ် သက္ေရာက္ခဲ့သည္ကုိ ပုိင္းျခားသတ္မွတ္ရန္ ခဲယဥ္းပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ အဂၤလိပ္စာေပ၏ ၾသဇာသက္ေရာက္မႈက ပုိမုိအစြမ္းထက္သည္ဟု ယူဆနုိင္စရာရွိသည္။ အဂၤလိပ္စာေလ့လာသူ ျမန္မာမ်ား၏ ျမန္မာစာအေရးအသားက ေခတ္မီ အီဒီယမ္ မ်ားအား ထင္ထင္ရွားရွား သုံးလာၾကသည္ကုိ ေစာေစာပုိင္းကတည္းက ေတြရေသာေၾကာင့္ျဖစ္သည္။


(၃)


ျမန္မာ့ ပထမ ေခတ္ေပၚ၀တၱဳအျဖစ္ ေယဘူယ်အားျဖင့္ အသိအမွတ္ျပဳထားသည့္ စာမွာ ၁၉၀၄ ခုနွစ္တြင္ ပုံႏွိပ္ခဲ့ေသာ ဂ်ိမ္းစ္လွေက်ာ္၏ “ေမာင္ရင္ေမာင္ မမယ္မ” ျဖစ္ေလသည္။ စာေရး ဆရာမွာ သာသနာျပဳေက်ာင္းထြက္တစ္ဦးျဖစ္ၿပီး ခရစ္ယာန္ဘာသာ၀င္လည္း ျဖစ္ပုံရသည္။ Count of Monte Cristo ၀တၱဳႀကီး၏ ေရွ႕ပုိင္းမ်ားကုိ မွီျငမ္းထားေသာ ဂ်ိမ္းစ္လွေက်ာ္၏ ဇာတ္လမ္းမွာ မိရုိးဖလာဗုဒၶဘာသာ လူမႈေရးပုံစံမ်ားႏွင့္ ဆင္တူမျဖစ္လွေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ ရုိးရုိးရွင္းရွင္းစကားေျပျဖင့္ ေရးထားေသာ ထုိ၀တၱဳတြင္ ဂႏၲ၀င္ဆန္ဆန္အေရးအသားကုိ လုံး၀ဖယ္ရွားထားေလသည္။ ”ေမာင္ရင္ေမာင္ မမယ္မ”၏ ေအာင္ျမင္မႈေၾကာင့္ ျမန္မာ၀တၱဳမ်ား တစ္ဟုန္ထုိးေခတ္စားလာၿပီး ကာလတုိအတြင္းမွာပင္ ျပဇာတ္မ်ားေနရာ၌ အစား၀င္လာနုိ္င္ခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ အေစာပုိင္း၀တၱဳအမ်ားစုမွာ ဂ်ိမ္းစ္လွေက်ာ္၏ ပုံစံသစ္ကဲ့သုိ႔ သြက္သြက္လက္လက္မဟုတ္ပဲ ဖြဲ႔စည္းပုံႏွင့္အေရးအသား၌ ေရွးျပဇာတ္ဆန္ဆဲျဖစ္သည္ကုိ ေတြ႔ရသည္။ ဇာတ္လမ္းေက်ာရုိးအေနျဖင့္မူ အခ်စ္အလြမ္းဦးစားေပးျဖစ္ၿပီး ဘ၀သရုပ္ေဖာ္ ေရးသားျခင္းမ်ဳိး အနည္းအက်ဥ္းသာ ေတြ႔ရေလသည္။


၁၉၂၀ ခုနွစ္မတုိင္မီ ပုံႏွိပ္ခဲ့ေသာ ေခတ္ၿပိဳင္ဇာတ္လမ္း၀တၱဳအနည္းငယ္တြင္ ဦးလတ္၏ လက္ရာမ်ားလည္းပါ၀င္သည္။ ဦးလတ္မွာလည္း ဂ်ိမ္းစ္လွေက်ာ္ကဲ့သုိ႔ပင္ ပညာေရးစနစ္သစ္မွ၊ ေမြးထုတ္လုိက္သူျဖစ္သည္။ ဂ်ိမ္းစ္လွေက်ာ္ႏွင့္မတူ တစ္မူထူးျခားခ်က္မွာ ဦးလတ္၏ အေရးအသားမ်ားက ဂႏၲ၀င္ပုံစံသာမက ေခတ္ၿပဳိင္ျပဇာတ္မ်ားႏွင့္လည္း အလွမ္းမကြာလွေခ်။ ေအာက္ျမန္မာျပည္တြင္ ေမြးဖြားႀကီးျပင္းခဲ့သူျဖစ္ေသာ္လည္း ဦးလတ္၏ အေရးအသားမ်ားမွာ ျမန္မာ့ထီးနန္းေန႔ရက္မ်ားကုိ ျပင္းျပေသာတမ္းတမႈျဖင့္ မႊမ္းထုံေလသည္။ မႏၲေလးစကားကုိ ပ်ဴငွာသည္၊ ’မန္း’ဟန္ပန္မ်ားကုိ နန္းဆန္သည္ဟု တင္ျပသည္။ ဦးလတ္၏ အထင္ရွားဆုံး အခ်စ္၀တၱဳျဖစ္သည့္ “ေရႊျပည္စုိး” တြင္ ဇာတ္္လုိက္မွာ မိဖုရားငယ္တစ္ပါး၏ သမီးေတာ္ျဖစ္ၿပီး သစၥာခံလူယုံမ်ားက ေစာင့္ေရွာက္ေမြးျမဴလာခဲ့ၾကရသူျဖစ္၏။ ကေလးငယ္မွာ သာမန္အရပ္သားတုိ႔ကဲ့သုိ႔ ပ်ဳိးေထာင္ျခင္းကုိ ခံယူရေသာ္လည္း ေတာ္၀င္ေသြးကုိ သိရွိထားသူျဖစ္သည္။ ဤသုိ႔စီမံထားရျခင္းမွာ သူမအား အာဏာစြမ္းထက္သူ မိဖုရားဆုိးတစ္ပါး၏ရန္မွ ကာကြယ္ရန္ျဖစ္သည္ဟု ဆုိေလသည္။ အဆုံးသတ္တြင္ အျဖစ္အပ်က္အားလုံးမွာ နားလည္မႈလြဲျခင္းသာ။ ေၾကာက္ရြံ႕ဖြယ္ရာ မိဖုရားႀကီးဆုိသူမွာ သူမကုိ မမုန္းတီး၊ ခ်စ္ခင္သူသာျဖစ္ၿပီး ေစတနာထားသူျဖစ္ေၾကာင္း ရွင္းလင္းသြားေလသည္။ ဦးလတ္အေနျဖင့္ ‘ေရႊျပည္စုိး’ ၀တၱဳျဖင့္ သီေပါမင္း၏ မိဖုရား ‘စုဖုရားလတ္’ အေပၚ ရႈတ္ခ် ေရးသားမႈမ်ားကုိ တုံ႔ျပန္ထားျခင္းျဖစ္သည္ဟု ေျပာဆုိမႈမ်ားမွာမူ အလွမ္းေ၀းလွပါသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ဘုရင္စနစ္၏ လစ္ဟာခ်က္မ်ားကုိ၊ မေမ့နုိင္လွ်င္ေတာင္ ခြင့္လြတ္နုိင္ခဲ့ၿပီဆုိေသာ အခ်က္ကုိ ယင္း၀တၱဳမွ ညႊန္ျပလွ်က္ရွိသည္။ အတိတ္ကာလကုိ လြမ္းဆြတ္တမ္းတျခင္းမွာ ေခတ္ေဟာင္းဘုရင္စနစ္ကုိ နွစ္ႏွစ္ကာကာမက္ေမာျခင္းထက္ ကုိလုိနီလက္ေအာက္ခံဘ၀ကုိ မႏွစ္ၿမိဳ႕ျခင္းက ပုိ၍ျဖစ္နုိင္ပါသည္။ အတိတ္ကုိ ျပန္လည္သုံးသပ္ၿပီး အနာဂတ္အတြက္ ျဖစ္နုိင္ေခ်ရွိမည့္ ဘုရင္စနစ္ပုံစံအတြက္ ေဆြးေႏြးျခင္း၊ ျငင္းခုံျခင္းမ်ဳိး မရွိခဲ့ပါ။ နွစ္ဆယ္ရာစုအစပုိင္းမွ ျမန္မာႀကီးတုိ႔အေနျဖင့္ သူတုိ႔၏မ်ဳိးခ်စ္တာ၀န္မွာ ဓေလ့ေဟာင္းမ်ားကုိ ေခတ္သစ္တြင္ အံ၀င္ခြင္က်ျခင္းရွိမရွိ၊ ေလ့လာစုံစမ္းျခင္းမျပဳမူပဲ နကုိအတုိင္း ဆက္လက္ ထိန္းသိမ္းရန္ဟုသာ ခံယူခဲ့ၾကေလသည္။


သုိ႔ရာတြင္ ၁၉၁၀ ခုနွစ္မ်ားတြင္ ျဖစ္ေပၚခဲ့ေသာ တုိးတက္မႈတစ္ခုမွာ ျမန္မာ့အေမြအနွစ္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ ေခတ္သစ္ပုံစံျဖင့္ ေလ့လာခ်ဥ္းကပ္မႈကုိ ဖန္တီးေပးခဲ့သည့္ ျမန္မာနုိင္ငံသုေတသနအသင္း (Burma Research Society) ကုိ အဂၤလိပ္လူမ်ဳိး ေဂ် အက္စ္ ဖာနီဗယ္ (J. S. Furnivall) ၏ ေကာင္းမႈျဖင့္ ထူေထာင္နုိင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ မစၥတာ ဖာနီဗယ္အေနျဖင့္ ရွမ္း(ထုိင္း) အသင္းဂ်ာနယ္ (Journal of the Siam Society ) ကုိ ဖတ္ရႈမိရာမွ ဤသုိ႔အၾကံရျခင္းျဖစ္သည္ဆုိ၏။ ျမန္မာျပည္တြင္လည္း အလားတူ အသင္းတစ္ခုထူေထာင္ၿပီး၊ ျမန္မာနွင့္ဥေရာပသားတုိ႔ အတူတကြလက္တြဲကာ တုိင္းျပည္ေကာင္းစားေရးဟူသည့္ တူညီေသာေစ့ေဆာ္ခ်က္ျဖင့္ လုပ္နုိင္ၾကရန္ျဖစ္သည္ဟု ဆုိပါသည္။ ဖာနီဗယ္က သုေတသနအသင္းဖြင့္ပြဲကုိ ၁၉၀၈ ခုႏွစ္တြင္ သူပထမဆုံး နားေထာင္ခဲ့ဖူးေသာ ဦးေမေအာင္ ၏ “ေခတ္သစ္ဗမာ” စာတမ္းျဖင့္ ဖြင့္လွစ္ခဲ့သည္။ ထုိအသင္း ဖြဲ႔စည္းျခင္းအားျဖင့္ အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒနွင့္ ပုန္ကန္ထၾကြမႈမ်ားကုိ ေျမေတာင္ေျမွာက္သကဲ့သုိ႔ ျဖစ္လာမည္ဟု တရား၀င္ကန္႔ကြက္မႈမ်ား ရွိခဲ့ေသာ္လည္း ဘုရင္ခံကုိယ္တုိင္က အသင္းဖြဲ႔စည္းေရးဖက္၌ ရွိေနခဲ့သည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ မစၥတာ ဖာနီဗယ္၊ ဦးေမေအာင္၊ ရန္ကုန္ေကာလိပ္မွ ပါဠိဘာသာကထိက ျပင္သစ္လူမ်ိဳး ခ်ားလ္စ္ ဒူရြဳိင္ဆယ္ (Charles Duroiselle) တုိ႔ စည္းရုံးၿပီး ျမန္မာနုိင္ငံသုေတသနအသင္းကုိ ထူေထာင္နုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိအသင္းမွ ၁၉၈၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ား၏အေစာပုိင္းအထိ ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ “ျမန္မာနုိင္ငံ သုေတသနအသင္းဂ်ာနယ္” မွာ ျမန္မာ့သမုိင္း၊ ဘာသာစကား၊ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ပထ၀ီဆုိင္ရာမ်ားႏွင့္ ပတ္သက္၍ ယေန႔အထိထုတ္ေ၀ခဲ့သမွ်ထဲတြင္ တန္ဖုိးအရွိဆုံး ပညာေရးစာေပဘဏ္တုိက္ႀကီးအျဖစ္ ရပ္တည္လွ်က္ရွိပါသည္။ ၁၉၁၆ ခုႏွစ္တြင္ ဆက္လက္လည္ပတ္ရန္အခက္အခဲမ်ားေၾကာင့္ အသင္းတည္တံ့ေရး ရုန္းကန္ေနရခ်ိန္တြင္ ဖာနီဗယ္က အသင္းရည္ရြယ္ခ်က္မ်ားႏွင့္ပတ္သက္၍ သူ၏အျမင္ကုိ ဤသုိ႔ေျပာခဲ့သည္။


“.....ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ လူသားဆန္တဲ့ ျမန္မာျပည္ကုိ ရွာေဖြေနၾကတာပါ။ ဒီမွာလုပ္ေနတဲ့ မဆုိစေလာက္ လူတစ္စုအတြက္က ဒီဂရီ နဲနဲပါ။ လ့ွ်ဳိ၀ွက္ဆန္းၾကယ္လွတဲ့ ဗမာတစ္ေယာက္ခ်င္းစီနဲ႔ ပတ္သက္လုိ႔ သူတုိ႔ရဲ႕အျပဳအမူ၊ အလုပ္လုပ္ပုံေတြဟာ ဒီတုိင္းျပည္မွာအေရးပါသလုိ တာရွည္ခံတယ္ဆုိတာ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ သိၿပီးျဖစ္ပါတယ္။ ဘာ့ခ္ (Burke) ရဲ႕႔ စကားအတုိင္းေျပာရရင္ ေသဆုံးၿပီးခဲ့သူေတြ၊ အသက္ရွင္ေနဆဲသူေတြ၊ ေမြးဖြားလာမယ့္ သူေတြရဲ႕အၾကား… ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္ျခင္းတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။”


“ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ျမန္မာျပည္ကုိ ကူညီတည္ေဆာက္ခ်င္တယ္ဆုိတာ အခုမွ ေျမႀကီးထဲက တူးေဖာ္ရရွိတဲ့ ေစတီတစ္ဆူကုိ ထိန္းသိမ္းေရးေတြ လုပ္ရတဲ့လုပ္ငန္းနဲ႔ ဆင္တူပါတယ္။ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းရတဲ့ အလုပ္ဟာ မျဖစ္မေနလုပ္ရတာျဖစ္ၿပီး အလြန္ၿငီးေငြ႔စရာ ေကာင္းပါလိမ့္မယ္။ ပုဂံက ဖက္လိပ္ဘုရားကုိ တူးေဖာ္ေနတုန္း ကၽြန္ေတာ္ေရာက္သြားတာကုိ သတိရမိပါတယ္။ အဲဒီမွာ အလုပ္သမားက တံမ်က္စည္းတစ္ခ်က္ သပ္လုိက္ရုံနဲ႔ ေျမမႈန္႔ေတြ၊ ပလာစတာေတြေအာက္ ျမဳပ္ေနတဲ့ နွစ္ရာနဲ႔ခ်ီတဲ့ကာလက တည္ေဆာက္ထားခဲ့တဲ့ ေရွးေဟာင္းအုတ္ခြက္လက္ရာတစ္ခု ေပၚလာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူအခုလုိ အေကာင္အထည္ မျမင္ရခင္မွာ လွည္းစီးတုိက္မ်ားစြာရွိတဲ့ အမႈိက္သရုိက္ေတြကုိ အရင္ဖယ္ရွားရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔အျဖစ္မွာလည္း အေဆာက္အအုံတစ္ခုလုံးရဲ႕ ေဖာင္ေဒးရွင္းက အုတ္ခဲတစ္ခ်ပ္ခ်င္းစီကုိ အေသအခ်ာျပန္စီရတာပါ။ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ ျမန္မာျပည္ရဲ႕အနာဂါတ္ကုိ ေရရွည္ခံဖုိ႔ တည္ေဆာက္ခ်င္တယ္ဆုိရင္ အရင္ရွိၿပီး ေဖာင္ေဒးရွင္းအဟာင္းေတြေပၚမွာ တည္မွျဖစ္မယ္လုိ႔ မမွိတ္မသုန္ ယုံၾကည္သူျဖစ္ပါတယ္။”


ထုိသုိ႔ေသာ အျမင္မ်ားမွာ ျမန္မာတုိ႔ကုိ တစ္ဖန္နုိးၾကားေရး အပင္ေပါက္ေစမည့္ မ်ဳိးေစ့မ်ားအျဖစ္ မွတ္ယူနုိင္ပါသည္။ အတိတ္၊ ပစၥဳပၸန္ႏွင့္၊ အနာဂါတ္ကုိ ဆက္သြယ္လိုေသာဆႏၵ၊ လွည္းစီးတုိက္မွ်ရွိေသာ အမႈိက္မ်ားကုိ ရွင္းလင္းၿပီးမွသာ အေျခခံအုတ္ျမစ္အေဟာင္းမ်ားအေနျဖင့္ သန္စြမ္းလာၿပီး အဆင္အျပင္အသစ္မ်ားကုိ ေတာင့္ခံ၊ တာရွည္ခံနုိင္မည့္သဘာ၀ စသည္တုိ႔ကုိ ျမင္ရသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ထုိနုိးၾကားရွင္သန္ျခင္းအပင္မွ အသီးအပြင့္မ်ား ျပည့္ျပည့္၀၀ ျဖစ္ထြန္းမလာခဲ့ေၾကာင္း (ေနာက္ပုိငး္တြင္) ေတြ႔လာရေလသည္။


(၄)


တဂုိး အေနျဖင့္ ျပန္လည္နုိးၾကားလာေသာ အိႏိၵယ၏အေတြးအေခၚမ်ားဘက္မွ မားမားမတ္မတ္ရပ္ခဲ့သည္မွာ ေနာက္ပုိင္း အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒ အရွိန္ျပင္းထန္လာသည့္ႏွစ္မ်ားတြင္မူ သူ၏ ေအာင္ျမင္ေက်ာ္ၾကားမႈမ်ားကုိ စေတးခံရသည္အထိ ျဖစ္ခဲ့သည္။ (၁၉) ရာစု အိႏိၵယ၏ အေမြမ်ားကုိ (၂၀) ရာစုအတြင္းထိ ထိုသုိ႔ အနစ္နာခံရဲေသာ ေပးဆပ္မႈမ်ားအၾကားမွ လက္ဆင့္ကမ္းခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ရုိးရာအစဥ္အလာမ်ား၊ ျပန္လည္နုိးထလာျခင္းကုိ ႏွစ္ႏွစ္ကာကာေသာက္သုံးထားသူမ်ားက ဆန္းသစ္ထားသည့္အေတြးအေခၚမ်ားကုိ ေရွ႕သုိ႔ေဆာင္ယူခဲ့ၾကၿပီး တစ္ဆင့္ခံျဖန္႔ျဖဴးေပးနုိင္မည့္ လူလတ္တန္းစားထုထဲသုိ႔ စိမ့္၀င္လႊမ္းျခဳံေစခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာျပည္၌မူ (အိႏိၵယမွာကဲ့သုိ႔) ထိထိေရာက္ေရာက္၊ ေခါင္းေဆာင္မည့္သူမ်ား ရွားပါးခဲ့ရာ ျပည္သူမ်ားမွာ (၂၀) ရာစု ဆန္းသစ္မႈမ်ား၏ ရုိက္ခ်က္ကုိ မိမိတုိ႔ဘာသာ ျဖစ္သလုိတုံ႔ျပန္ခဲ့ရေလသည္။ သမုိင္းတစ္ေလွ်ာက္တြင္လည္း ထုိနည္းႏွင္ႏွင္ပင္ ျဖစ္သည္။


သာမန္အားျဖင့္ မိရုိးဖလာျမန္မာတုိ႔မွာ ပညာေရးကုိ အထူးေလးစားၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ ဇာတ္ျမင့္သူမ်ားသာ နက္နဲသည့္ပညာရပ္မ်ားကုိ သင္ယူခြင့္ရွိေသာ အိႏိၵယမွာကဲ့သုိ႔ မဟုတ္ပဲ ျမန္မာျပည္တြင္ အယုတ္၊ အလတ္၊ အျမတ္မေရြး ပညာသင္ယူနုိင္ၾကသည္။ (အျခားတစ္ဖက္၌မူ) ယင္းပညာေရးသည္ နိဗၺာန္သုိ႔မ်က္ေမွာက္ျပဳရာတရားကုိ ညႊန္ျပခဲ့သူ ဗုဒၶ၏ ေဟာၾကားခ်က္၊ ေဒသနာမ်ားႏွင့္ ဆက္စပ္ေနေလသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ပင္ ပညာတတ္ျဖစ္ရန္မွာ စာတတ္၊၊ေပတတ္မ်ွႏွင့္ မလုံေလာက္ပဲ သံသရာမွလြတ္ေျမာက္ျခင္း သေဘာတရားမ်ားကုိ ေမႊေႏွာက္ေျခာက္ခ်ားနုိင္သူျဖစ္ရန္ လုိအပ္ေလသည္။ ထုိသုိ႔ေသာအျမင္ရွိသူ ပုဂၢိဳလ္တစ္ဦးအေနျဖင့္ ပညာေရးကုိ ကုိလုိနီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးေအာက္ အလုပ္အကုိင္သစ္မ်ားႏွင့္ အခြင့္အလမ္းသစ္မ်ားအတြက္ လက္ေတြ႕ေလ့က်င့္ေပးရန္ဟူသည့္ ၿဗိတိသွ်တုိ႔၏ ပညာေရးမူ၀ါဒေပၚ၌ အလြယ္တကူသက္၀င္ရန္ အေၾကာင္းမရွိပါေခ်။ ေခတ္သစ္ပညာေရးစနစ္ကုိ မျဖစ္မေနလက္ခံခဲ့ရသည့္ အခါတြင္လည္း နက္နက္နဲနဲေတြးေခၚ ေလ့လာစရာတစ္ခုအျဖစ္ထက္ အေပၚယံရုပ္ပုိင္းဆုိင္ရာ အသုံးခ်သက္သက္ပုံစံအျဖစ္သာ ျမန္မာတုိ႔ လက္ခံခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ပညာဗဟုသုတအစစ္အမွန္မွာ ဗုဒၶတရားေတာ္မ်ားထဲမွာသာရွိသည္ ဟူသည့္ အရုိးစြဲေနေသာ အယူအဆမွာ မလႈပ္မယွက္ ခုိင္ခုိင္ျမဲလွ်က္သာ တည္ေလသည္။


တုိင္းတစ္ပါးမွ နည္းစနစ္မ်ားကုိ သံသယျဖစ္ရုံသာမက လူတန္းစားတစ္ရပ္ရပ္၏ သာလြန္ေသာျဖစ္တည္မႈကုိ ဆန္႔က်င္သည့္ (လက္ရည္တစ္ျပင္တည္းဟူေသာ) စိတ္ေနစိတ္ထားမွာလည္း ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားတြင္ အျမစ္တြယ္ေနေသာ အရာတစ္ခုျဖစ္သည္။ အားလုံးအတြက္ အမ်ဳိးသားပညာေရးဆုိေသာ လႈံ႕ေဆာ္ခ်က္မ်ဳိး၌ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ လက္ခံယုံၾကည္ၾကသည္။ ၁၉၂၀ ျပည့္ႏွစ္ ပထမ ေက်ာင္းသားသပိတ္မွာ အထက္ပါ ယုံၾကည္ခ်က္ေပၚတြင္ အေျခခံသည္ဟု ဆုိုုနုိင္ေလသည္။ ထုိသပိတ္ကုိ “ကံမေကာင္း အေၾကာင္းမလွေသာ နားလည္မႈလြဲျခင္း” ဟု ၿဗိတိသွ်လူမ်ဳိး ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ ေက်ာင္းဆရာေဟာင္းတစ္ဦးက အမည္တပ္သည္။ ၁၉၂၀ ျပည့္နွစ္ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္အက္ဥပေဒ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ရွိၿပီးျဖစ္သည့္ ရန္ကုန္ေကာလိပ္ႏွင့္ ဂ်ပ္ဆင္ေကာလိပ္တုိ႔ကုိ ပူေပါင္းၿပီး တကၠသုိလ္၊ထူေထာင္ရန္ျဖစ္သည္။ ၿဗိတိသွ်တုိ႔က ေက်ာင္း၀င္ခြင့္အမွတ္မ်ားကုိ ျမွင့္တင္လုိက္ရန္ႏွင့္ ေက်ာင္းအိပ္ေက်ာင္းစား အေဆာင္ေန ေက်ာင္းသားမ်ားကုိသာ လက္ခံရန္ အဆုိျပဳၾကသည္။ ယင္းအဆုိကုိ အဆင့္ျမင့္ပညာေရးတြင္ အထက္တန္းလႊာအနည္းစုသာ သင္ယူခြင့္ရရန္စီမံျခင္းျဖစ္သည္ဟု ျမန္မာတုိ႔ဘက္မွ စြပ္စြဲသည္။ ထုိသပိတ္ကုိ အျပင္ေနေက်ာင္းသားမ်ား အပါအ၀င္ တကၠသုိလ္ျပင္ပမွ အင္အားစုမ်ား၏ နုိင္ငံေရးကစားမႈအျဖစ္ အခ်ဳိ႕ကယူဆၾကသည္။ သုိ႔ရာတြင္သပိတ္ေမွာက္ျခင္းအေပၚ ေက်ာင္းသားမိဘမ်ားနွင့္ တစ္တုိင္းျပည္လုံးမွ အုန္းအုန္းကၽြက္ကၽြက္ ေထာက္ခံခဲ့ျခင္းကုိၾကည့္လွ်င္ ယင္းကိစၥမွာ ျမန္မာလူမ်ဳိးတုိ႔၏ဘ၀င္ကုိ နက္နက္ရႈိင္းရႈိင္း ထိခတ္ေစခဲ့ေၾကာင္း သိသာေလသည္။ ထုိသပိတ္ကား အမွန္တကယ္ နားလည္မႈလြဲျခင္းပါေပ။ ျမန္မာတုိ႔ဘက္မွ ၿဗိတိသွ်တုိ႔၏ဆႏၵသေဘာကုိ နားလည္မႈလြဲခဲ့သည္သာမက၊ ၿဗိတိသွ်တုိ႔ဘက္မွလည္း ျမန္မာတုိ႔၏ စိတ္သေဘာသဘာ၀ကုိ နားမလည္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ စစ္ပြဲမ်ားတြင္ အမိန္႔ေပးသည့္ ေခါင္းေဆာင္မႈမ်ဳိးမွလြဲ၍ (သမုိင္းအဆက္ဆက္) အုပ္ခ်ဳပ္လာခဲ့သူမ်ားထံမွ စစ္မွန္ေသာ ေခါင္းေဆာင္မႈကုိ မၾကံဳစဖူးရွိခဲ့သည့္ ျမန္မာ့လူ႔ေဘာင္တြင္ ‘ပညာတတ္ အထက္တန္းလႊာ လူတန္းစားတစ္ရပ္ ဖန္တီးလုိက္ျခင္းအေပၚ’ နားလည္မႈေပးရန္၊ လက္ခံႀကဳိဆုိရန္ စသည္တုိ႔မွာ၊ ေမွ်ာ္လင့္မထားအပ္ေသာ အရာမ်ားျဖစ္ေလသည္။


၁၉၂၀ ျပည့္ႏွစ္ သပိတ္မ်ား၏ အေရးအႀကီးဆုံးရလဒ္မွာ လူထု အေထာက္အပ့ံျဖင့္ တည္ေထာင္ေသာ “အမ်ဳိးသားေက်ာင္း” မ်ား ေပၚထြန္းလာျခင္းျဖစ္သည္။ လူထုႀကီး၏ စိတ္အားထက္သန္မႈဒီေရ ျပန္လည္က်သြားခ်ိန္၌ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ားအနက္မွ အခ်ဳိ႕သာ ဆက္လက္ရပ္တည္က်န္ရစ္သည္။ ထုိေက်ာင္းမ်ားမွာလည္း ေနာက္ပုိင္းတြင္ အစုိးရေထာက္ပံ့ေၾကးကုိ လက္ခံ၍ ရပ္တည္သြားၾကျခင္းျဖစ္သည္။ သုိ႔ရာတြင္ အမ်ဳိးသားေရးအေျခခံ ပညာေရးစနစ္၏ ဂယက္ကား လြန္စြာတာသြားခဲ့ေလသည္။ အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ားမွ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ကဲေသာ အသိပညာအေျခခံရွိသူ၊ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပင္ အေနာက္တုိင္း (ပညာေရး) ၏ လက္ေတြ႔ဆန္ၿပီး ဦးတည္ခ်က္ ရွင္းလင္းေသာ ေလ့လာသင္ယူနည္းကုိ ခံယူခြင့္ရသူ ေက်ာင္းသားမ်ား လူလားေျမာက္လာၾကမည္ျဖစ္သည္။


၁၉၂၀ ျပည့္နွစ္မ်ားကား၊ ျမန္မာျပည္အတြက္ အေျပာင္းအလဲကာလတစ္ခုပါေပ။ အစပုိင္းတြင္ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ဗုဒၶဘာသာကုိ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရန္ ဖြဲစည္းခဲ့ေသာ အသင္းမ်ား နုိင္ငံေရးဘက္သုိ႔ ေျခဆန္႔လာၾကသည္။ ရင့္က်က္လာၾကၿပီျဖစ္ေသာ သတင္းစာမ်ားကလည္း လူထုသေဘာက်အျမင္မ်ားကုိ အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓာတ္ သေႏၶအခံျဖင့္ ေရးသားလာၾကသည္။ ရန္ကုန္သည္လည္း ကုိလုိနီစနစ္လက္ေအာက္မွ စပ္ကူးမတ္ကူးယဥ္ေက်းမႈမ်ား ထြန္းကားရာ ဗဟုိဌာနျဖစ္လာခဲ့ေလသည္။


မိရုိးဖလာသင္ယူနည္း၌ အေနာက္တုိင္း၏ သိပၸံနည္းက်သုံးသပ္ဆင္ျခင္ျခင္းကုိ ေပါင္းစပ္ခံယူေသာ စာေရးဆရာမ်ား၊ ပညာရွင္မ်ား ပါ၀င္သည့္ အစုအဖြဲ႔ကေလးမ်ား စတင္ေပၚထြန္းလာၾကသည္။ ဘာသာစကားသည္လည္း အခ်ိန္ကာလ၏လုိအပ္ခ်က္ကုိလုိက္၍ ေျပာင္းလဲမႈရွိလာေလသည္။ ေခတ္မီစာအေရးအသားကုိ ေရွ႕ေဆာင္ခဲ့ၾကသူ စာေရးဆရာႏွစ္ဦးမွာ ပီမုိးနင္း ႏွင့္ ဦဖုိးက်ား တုိ႔ ျဖစ္္ၾကသည္။ သူတုိ႔က ၀ါက်တုိမ်ား၊ ရွင္းလင္းေသာ စာပုိဒ္မ်ားႏွင့္ လုိအပ္သည့္ ေနရာမ်ား၌ ပါဠိလုိ တစ္လုံးစႏွစ္လုံးစ သုံးရျခင္းကုိ ႏွစ္သက္ၾကသည္။ ျမန္မာနုိင္ငံ သုေတသနအသင္းမွ ပ်ဳိးေထာင္ေပးခဲ့ေသာ ျမန္မာ့ယဥ္ေက်းမႈနွင့္ စာေပအနုပညာအေပၚ၌ ပညာမ်က္စိျဖင့္ေလ့လာမႈမ်ား အသီးအပြင့္ စတင္ျဖစ္ထြန္းလာျခင္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာစာသည္လည္း တကၠသုိလ္ျပဌာန္းခ်က္တြင္ အေရးပါေသာ ဘာသာရပ္တစ္ခု ျဖစ္လာသည္။ ပထမဆုံး ျမန္မာစာဂုဏ္ထူးတန္း ေက်ာင္းသားကုိ ၁၉၂၇ ခုႏွစ္တြင္ ဘြဲ႔ေပးနုိင္ခဲ့ေလသည္။


ရန္ကုန္တကၠသုိလ္တြင္၊ ျမန္မာစာေပေလ့လာျခင္းမ်ားကုိ မ်ဳိးေစ့ခ်အားေပးခဲ့သူမွာ ျမန္မာလူမ်ဳိးထဲမွ ပထမဦးဆုံး ပါေမာကၡ ျဖစ္လာသူ ဦးေဖေမာင္တင္ျဖစ္သည္။ သူ၏လမ္းျပမႈ၊ အျခားပညာရွင္မ်ား၏ ပံ့ပုိးမႈျဖင့္ ျမန္မာစာကုိ အဆင့္အတန္းျမင့္ျမင့္ သင္ၾကားနုိင္ခဲ့သည္။ ေရွးေဟာင္းျမန္မာစာ၊ ပ်ဴစာ၊ မြန္စာ ႏွင့္ ပါဠိစာေပ မ်ားကုိ သင္ရုိးညႊန္းတန္းတြင္း ထည့္သြင္းေလ့လာနုိင္ခဲ့သည္။ အေနာက္တုိင္း၏ အဂၤလိပ္စကားႏွင့္ စာေပကုိ တီးမိေခါက္မိ ရွိၿပီးျဖစ္သူ ေက်ာင္းသားလူငယ္မ်ားအေနျဖင့္ က်ယ္ျပန္႔ေသာ ဘာသာေဗဒ အေျခခံႏွင့္ စိတ္ႀကိဳက္ေရြးစရာ ပညာရပ္မ်ားစြာကုိ ပုိင္ပုိင္နုိင္နုိင္၊ရယူနုိင္ခဲ့ၾကသည္။ ထုိေရွ႕ေျပး၊ ေခတ္မီ ျမန္မာစာေက်ာင္းသားအုပ္စုမွ ေနာင္တြင္ ထူးခၽြန္ေသာ စာေပပညာရွင္မ်ား ေပၚထြန္းလာျခင္းမွာ အံအားသင့္ဖြယ္ရာမဟုတ္ပါေခ်။


(၅)


၁၉၃၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ား၏ အေစာပုိင္းတြင္ ေခတ္စမ္း၀တၱဳတုိမ်ား အတြဲႏွစ္တြဲႏွင့္ ေခတ္စမ္းကဗ်ာ တစ္တြဲ ေပၚထြက္လာခဲ့သည္။ ယင္းတုိ႔မွာ ပါေမာကၡ ဦးေဖေမာင္တင္ ေမြးထုတ္လုိက္ေသာ တပည့္ရင္းမ်ား၏ လက္ရာမ်ားစုစည္းမႈျဖစ္သည္။ ‘ေခတ္စမ္း’ ဟူသည္ ေခတ္ကုိစမ္းသပ္ျခင္းဟု အဓိပၸါယ္ဖြင့္နုိင္ေလသည္။ ယင္း၀တၱဳတုိအတြဲမ်ားကုိ ပံုႏွိပ္ရာ၀ယ္ ေခတ္သစ္ပုံစံအေပၚ၌ စာဖတ္ပရိသတ္ မည္သုိ႔တုံ႕ျပန္မည္ကုိ သိလုိရင္းက အေၾကာင္းတစ္ခုအျဖစ္ ပါ၀င္ေလသည္။ ေခတ္စမ္း အေရးအသားသည္ကား ျမန္မာစာကုိ အေနာက္တုိင္းပညာေရးပုံစံ သင္ၾကားရာမွ၊ ေပါက္ဖြားလာသည့္ ျမန္မာႏွင့္ အေနာက္တုိင္းစာေပတုိ႔၏ အစပ္အေပါင္းပင္ ျဖစ္ေလေတာ့သည္။


အခ်ဳိ႕က ေခတ္စမ္းစာေပေပၚေပါက္လာျခင္းကုိ အေရးပါေသာ စာေပလႈပ္ရွားမႈအျဖစ္ ႀကိဳဆုိၾကသည္။ အခ်ဳိ႕ကမူ ျမန္မာ့ဂႏၲ၀င္စာေပကုိ ဖ်က္လုိဖ်က္ဆီးလုပ္ျခင္းဟုဆုိကာ တို္က္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ ျမန္မာစာေပဖြံ႕ၿဖိဳးေရးတြင္ ေခတ္စမ္းစာေရးဆရာမ်ား၏ အခန္းက႑မွာ ယေန႔အထိ အျငင္းပြားဆဲျဖစ္ေလသည္။


ေခတ္စမ္းစာေပကုိ အဓိက ကုိယ္စားျပဳသူသုံးဦးမွာ ၀တၱဳတုိမ်ားျဖင့္ နာမည္ႀကီးေသာ သိပၸံေမာင္၀၊ အေက်ာ္ေဇယ် ကဗ်ာဆရာမ်ား ျဖစ္လာမည့္ေဇာ္ဂ်ီႏွင့္ မင္းသု၀ဏ္တုိ႔ ျဖစ္သည္။ သူတုိ႔သုံးဦးစလုံးကုိ အစဥ္အလာမ်ား ျပန္လည္ဆန္းသစ္ျခင္း၏ ဘက္ေတာ္သားမ်ားဟု ဆုိနုိင္ေလသည္။ သူတုိ႔ေလးစားဂုဏ္ယူေသာ ေခတ္ေဟာင္းႏွင့္ပတ္သက္သည့္ ဗဟုသုတမ်ားကုိ ေခတ္သစ္္၏ ဆန္းသစ္တီထြင္မႈႏွင့္ ေပါင္းစပ္နုိင္သူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ သူတုိ႔တင္ျပေသာ က႑မ်ားမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ရွိွၿပီး ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ စိတ္၀င္စားစရာ အမ်ားအျပား ပါ၀င္ေလသည္။ သူတုိ႔သုံးဦးစလုံး အေနာက္နုိင္ငံမ်ား၌ ဘြဲ႔လြန္ပညာမ်ားဆည္းပူးရင္း ႏွစ္အနည္းငယ္စီ ေနထုိင္ဖူးၾကသည္။ သူတုိ႔လက္ရာမ်ားကုိ လူေပါင္းမ်ားစြာ ဖတ္ရႈၾကည္ညဳိ ခဲ့ၾကသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ဤသုံးဦးမွ တစ္တုိင္းျပည္လုံး ျပန္လည္ဆန္းသစ္လာျခင္း၀ိညာဥ္ ပူးကပ္လာေအာင္ ေဆာင္ရြက္နုိင္ခဲ့သည္ဟုကား မဆုိနုိင္ပါေခ်။


ထုိသုိ႔မျဖစ္ခဲ့ရျခင္း၌ အဓိကအေၾကာင္းရင္း သုံးခ်က္ရွိသည္။ ပထမအခ်က္မွာ အသစ္နွင့္ အေဟာင္း၊ ေပါင္းစည္းမႈမွာ အေကာင္းဆုံး အေနအထားျဖင့္ ျဖစ္ထြန္းခဲ့ျခင္းမဟုတ္ ဟူေသာ အခ်က္ျဖစ္သည္။ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ား၏ ဂႏၲ၀င္စာေပႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ဗဟုသုတကုိ ေခတ္မီပညာေရးႏွင့္ မၾကံဳဖူးသူ ေရွးလူႀကီးမ်ားက သူတုိ႔ႏွင့္ တစ္သားတည္းဟု မခံယူခဲ့ၾကေခ်။


ဒုတိယအခ်က္မွာ ၎တုိ႔သုံးဦးစလုံး အစုိးရလုပ္ငန္းခြင္မ်ားသုိ႔ ၀င္ေရာက္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ သိပၸံေမာင္၀မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအရာရွိတစ္ဦး ျဖစ္လာၿပီး ကဗ်ာဆရာႏွစ္ဦးမွာ တကၠသုိလ္ေက်ာင္းဆရာမ်ား ျဖစ္လာခဲ့ၾကျခင္းက သူတုိ႔၏ (စာေပ) လႈပ္ရွားမႈမ်ားကုိ က်ဥ္းေျမာင္း ေစခဲ့သည္။


တတိယႏွင့္ အေရးအႀကီးဆုံးအခ်က္မွာ သူတုိ႔၏ ေခတ္မီလြတ္လပ္ေသာပုံစံ၊ ပညာေပးမ်ားကုိ စာေပအနုပညာနယ္ပယ္၌သာ ကန္႔သတ္ထားခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ လူမႈေရး၊ နုိင္ငံေရးတုိ႔ႏွင့္ ပတ္သက္၍ သူတုိ႔၏ အျမင္၊ တင္ျပခ်က္မ်ား ရွားပါးလြန္းလွသည္။ သိပၸံေမာင္၀၏ ၀တၱဳတိုမ်ား၌ ျမန္မာ့ေတာရြာေဒသ၏ အေျခအေနမ်ားကုိ မၾကာခဏထင္ဟပ္ေလ့ရွိေသာ္လည္း အေၾကာင္းရင္း ဓာတ္ခံကုိမူ ဂဃနဏ စုံစမ္းျခင္းမ်ဳိးမရွိေခ်။ ယင္းအခ်က္ေၾကာင့္ပင္၊ ေခတ္စမ္းစာေရးဆရာမ်ားကို၊ ေနာက္ေပၚ ဆုိရွယ္လစ္အေတြးသမားမ်ားက တုိက္ခုိက္ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။


တစ္နည္းအားျဖင့္ဆုိရလွ်င္ ေခတ္စမ္းလႈပ္ရွားမႈသည္ စာေရးဆရာအုပ္စုကေလး တစ္စုအတြင္း ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ၊ ေဘာင္ခတ္ထားသည့္ အံ့မခန္းေပၚထြန္းမႈတစ္ခုသာ ျဖစ္ခဲ့ေလသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ေခတ္စမ္းစာေရးဆရာမ်ား၏ အေရးပါခ်က္က စာေပေလာကနယ္ပယ္ကိုေက်ာ္၍ ျမန္မာ့အသိပညာအဆင့္တြင္ အေရွ႕ႏွင့္ အေနာက္၊ အေဟာင္းႏွင့္အသစ္ ယွက္ႏြယ္မႈမ်ားကုိ ကုိယ္စားျပဳခဲ့ပါသည္။


အိႏၵိယ၌မူ နုိင္ငံေရးႏွင့္ စာေပေရးရာေခါင္းေဆာင္မႈမွာ မၾကာခဏဆုိသလုိ ယွဥ္တြဲေပၚေပါက္ေလ့ရွိသည္။ ထုိ႔ထက္ပုိ၍ဆုိရလွ်င္ (၁၉) ရာစု၏ ေနာက္ဆုံးႏွစ္မ်ားမွ စတင္၍ လြတ္လပ္ေရးရခ်ိန္အထိ ေခါင္းေဆာင္မ်ား ေပၚထြက္ခဲ့သည္မွာ အဆက္ျပတ္သည္ဟူ၍ မရွိခဲ့ေခ်။ ယင္းအခ်က္ကပင္ လူမႈေရးနွင့္ နုိင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားကုိ စမ္းသပ္ရင္း ရင့္က်က္လာေစရန္ တေပါင္းတစည္းတည္းျဖစ္ေသာ အေျခခံကုိ ေပးနုိင္ခဲ့သည္။


ကုိလုိနီလက္ေအာက္ျမန္မာျပည္၏ တုိးတက္လာမႈမ်ားမွာကား တစ္ပုိင္းတစ္စစီ ျဖစ္ေလသည္။ အေတြးအေခၚဦးေဆာင္မႈမပါေသာ လႈပ္ရွားမႈမ်ားမွာ အက်ဳိးအေၾကာင္း မခုိင္လုံေၾကာင္း သိသာလာသည့္အခ်ိန္တြင္ အလုိလုိခ်ဳပ္ၿငိမ္းသြားၾကသည္။ လက္ေတြ႔က်က် လႈပ္ရွားမႈမ်ား ရွိခဲ့ေသာ္လည္း ဆက္လက္ရပ္တည္ရန္ ဦးတည္ခ်က္ တစ္စုံတရာႏွင့္ အဆက္အသြယ္ျပတ္ေနသည့္အတြက္ ေရရွည္လႈပ္ရွားမႈအျဖစ္၊ ေတာင့္ခံနုိင္ျခင္းမရွိခဲ့ပါေခ်။


ျမန္မာျပည္တြင္ ၿဗိတိသွ်အုပ္ခ်ဳပ္ေရးလက္ေအာက္၌ ေရွ႕ေရာက္လာသူ ေခါင္းေဆာင္မ်ားမွာ လက္ေတြ႔ဆန္သူမ်ားျဖစ္သလုိ ယင္းသုိ႔ျဖစ္ရျခင္းကုိ ဂုဏ္ယူသူမ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ျမန္မာျပည္၌ ေခါင္းေဆာင္ရွားပါးမႈကုိ ေနာက္ပုိင္း သူကုိယ္တုိင္ လြတ္လပ္ေရးလႈပ္ရွားမႈ၏ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္လာမည့္ ကုိေအာင္ဆန္း က တကၠသုိလ္ ေက်ာင္းသားဘ၀ ၁၉၃၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားကပင္ သတိထားမိခဲ့ေလသည္။ ေရွ႕မွသြားသူ လူႀကီးမ်ားအေနျဖင့္ လူငယ္မ်ားအတြက္ စံနမူနာသုိ႔မဟုတ္ အားက်စရာ တစ္ခုခု မေပးနုိင္ခဲ့ျခင္းကုိ ပညာေရးေဆာင္းပါးတစ္ခု၌ သူက ဤသုိ႔ ေရးခဲ့သည္။




“ကြ်န္ုပ္တိုိ႔ကား အိႏၵိယမွ မဟတၱမဂႏၶီ၊ စီ အာ ဒါးစ္၊ မုိတီလယ္ ေနရူး ႏွင့္ တီလက္၊ အုိင္ယာလန္မွ ဒီ ဘယ္လာရာ၊ အီတလီမွ ေဂဘရီ ဘယ္လ္ဒီ ႏွင့္ မာဇီနီ အစရွိသူတုိ႔ုကဲ့သုိ႔ေသာ အရည္အခ်င္းရွိၿပီး ေခါင္းေဆာင္လုိသူမ်ားေနာက္မွ လုိက္ပါရန္ အျပည့္အ၀ ျပင္ဆင္ထားၾကသူမ်ား ျဖစ္သည္။ အဘယ္သူမ်ား ထုိသူတုိ႔ကဲသုိ႔ ေခါင္းေဆာင္ရဲသနည္း။ ကၽြနု္ပ္တုိ႔ ေစာင့္ေနၾကသည္။”

ကုိေအာင္ဆန္းကား အမ်ဳိးသားေက်ာင္းမ်ားမွ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓာတ္သြင္း၍ ေမြးထုတ္လုိက္ေသာ မ်ဳိးဆက္မွ အပါအ၀င္ျဖစ္္ေလသည္။ သူတုိ႔၏ အမ်ဳိသားေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ားအတြက္ လမ္းျပအေတြးအေခၚ ရွာေဖြျခင္းက ဆုိရွယ္လစ္အယူအဆမ်ားဆီသုိ႔ ဦးတည္ေစခဲ့သည္။ ၁၉၂၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားကား နုိင္ငံေရး နုိးၾကားလာေသာကာလ၊ ထင္ရွားေသာ္လည္း တင္ႀကဳိညွိနုိင္းမႈ မရွိသေလာက္ျဖစ္သည့္ အုံၾကြမႈမ်ား အခ်ိန္မွန္မွန္ေပၚေပါက္ခဲ့သည့္ကာလျဖစ္သည္။ ေနာက္လာမည့္ ဆယ္စုနွစ္ကား အေျပာင္းအလဲႏွင့္ ေတာ္လွန္ေရးကာလပင္ျဖစ္ေတာ့သည္။ ထုိကာလတြင္ ငယ္ရြယ္သူ မ်ဳိးဆက္မ်ားမွ အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒအေျခခံျဖင့္ တုိးခ်ဲ႕လႈပ္ရွားလာၿပီး အေတြးအေခၚ ပုံစံခ်ေပးမည့္ အခ်ိန္လည္းျဖစ္သည္။


၁၉၃၀ ျပည့္နွစ္ကား၊ ျမန္မာျပည္အတြက္ အျဖစ္အပ်က္တုိ႔ စုံလင္ေသာႏွစ္ျဖစ္ေလသည္။ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးလႈပ္ရွားမႈတြင္ အေရးပါေသာက႑မွပါ၀င္ခဲ့သည့္ တုိ႔ဗမာ အစည္းအရုံးကုိ ထုိႏွစ္တြင္ တည္ေထာင္နုိင္ခဲ့သည္။ ထုိႏွစ္တြင္ ဆရာစံ၊ ေခါင္းေဆာင္ေသာ လယ္သမား အုံၾကြမႈကုိလည္း ၾကံဳခဲ့ရသည္။ တစ္ခုက အနာဂတ္ကုိယ္စားျပဳ၊ ေခတ္ေရွႈ႕သုိ႔ေမွ်ာ္ၾကည့္ၿပီး၊ အေနာက္တုိင္းမွတင္သြင္းလာသည့္ စနစ္မ်ားကုိ အေျခခံေသာ ေတာ္လွန္ေရးပုံစံ အဖြဲ႔ျဖစ္သည္။ ေနာက္တစ္ခုမွာ အတိတ္ကုိယ္စားျပဳ လက္နက္ကုိင္ဖြဲ႔စည္းၿပီး လူမ်ဳိးေရးစိတ္ဓာတ္ ႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္၏ ၾကည္ညဳိဖြယ္ရာတုိ႔ကုိ အေျခခံသည့္ ေတာ္လွန္ေရးပုံစံ လႈပ္ရွားမႈျဖစ္သည္။ ထုိႏွစ္ခု လုံး၀ကြဲျပားသည္ကား မဟုတ္ေခ်။ ဆရာစံမွာ ၁၉၂၀ ခုႏွစ္တြင္ ၀ိုင္အမ္ဘီေအႏွင့္ အျခားအဖြဲ႔အစည္းမ်ားကုိ ေပါင္းစပ္ဖြဲ႔စည္းခဲ့ေသာ ဂ်ီစီဘီေအေခၚ ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏ အဖြဲ႕၀င္ျဖစ္ခဲ့သည္။ ထုိသုိ႔ၾကည့္ပါက ဆရာစံသည္လည္း တုိ႔ဗမာအစည္းအရုံးကုိ ေမြးဖြားေပးခဲ့ေသာ ေခတ္ၿပိဳင္နုိင္ငံေရးျမင္ကြင္းႏွင့္ ဆက္စပ္သူျဖစ္သည္ဟု ဆုိနုိင္ေလသည္။ အက်ပ္ရုိက္ေနေသာ ေက်းလက္ေတာရြာစီးပြားေရးႏွင့္ ပတ္သက္၍ အစုိးရ၏ အစီအမံမ်ားေပၚတြင္ မေက်နပ္ေသာ လယ္သမားမ်ားစုစည္းလုိက္ေသာအခါ ဆရာစံအတြက္ ပုန္ကန္မႈတစ္ခုစတင္ရန္ လုံေလာက္ေသာ အင္အားရရွိခဲ့ေလသည္။


(၆)


သုိ႔ရာတြင္ ဆရာစံသူပုန္ထမႈမွာ လွ်င္ျမန္စြာၿပိဳကြဲခဲ့ရသည္။ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္တြင္ ေခါင္းေဆာင္ ဆရာစံကုိ ဖမ္းဆီးရမိၿပီး ရုံးတင္ကာ ႀကိဳးေပးခဲ့သည္။ ဆရာစံကား ေရွးရုိးဆန္ျမန္မာတုိ႔၏ အတြင္းစိတ္ကုိ ဖမ္းစားနုိင္ခဲ့သည္။ ဆရာစံက သူ႔ကုိယ္သူ “မင္းေလာင္း” အျဖစ္ ေၾကညာသည္။ သူ၏ ေနာက္လုိက္ေနာက္ပါမ်ားကား ေလွခြက္ခ်ည္းက်န္ အလံမလွဲ တုိက္ခုိက္ခဲ့ၾကသည္။ အစုိးရတပ္ဖြဲ႔မ်ား၏ ေခတ္မီလက္နက္မ်ားကုိ ဓားလက္နက္၊ အေဆာင္လက္ဖြဲ႔မ်ားျဖင့္ ခုခံခဲ့ၾကေလသည္။ သူပုန္ထၾကသူမ်ား၏ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ကုိ တစ္နုိင္ငံလုံးက ဂရုဏာသက္ၾကေသာ္လည္း လက္ေတြ႔ေထာက္ခံမႈကား မဆုိစေလာက္သာရွိခဲ့၏။ ျမန္မာတုိ႔ကား ေခတ္ေဟာင္းပုံစံ ဘုရင္စနစ္ကုိ အလုိမရွိေတာ့သည့္အေၾကာင္း ႀကိတ္၍ဆုံးျဖတ္ခဲ့ၾကၿပီး ျဖစ္ေလသည္။ အမွန္မွာ အတိတ္ကဘုရင္စနစ္ကုိ ႏွစ္နွစ္ကာကာ စြဲလမ္းေနရန္မွာလည္း အေၾကာင္းမရွိေတာ့ၿပီ။ ေရႊအိမ္နန္းႏွင့္ ၾကငွန္းဆုိသည္ကား ဗမာတုိ႔အတြက္ အေဆာင္အေယာင္ ဂုဏ္ဓာတ္အျဖစ္သာ တည္ခဲ့ျခင္းပါေပ။ ယခုမူ ထုိဂုဏ္ဓာတ္လည္း ခ်ဳပ္ၿငိမ္းခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။ ျမန္မာတုိ႔အဖုိ႔ သက္ဦးဆံပုိင္စနစ္ကုိ ျပန္သြားရန္မွာ စဥ္းစားစရာ ျဖစ္ေနေခ်ၿပီ။ အျခားတစ္ဘက္၌လည္း တုိင္တစ္ပါးအုပ္စုိးမႈ၌ ဆက္လက္ေနလုိျခင္း မရွိေတာ့ၿပီမွာ အမွန္ျဖစ္၏။ ကုိလုိနီဘ၀မွလြတ္ရန္ ကုိယ္တုိင္ဖန္တီးလုိၾကသည္။ “မင္းေလာင္း” ဆုိသူမ်ား၏ ဖန္တီးေပးမႈကုိကား အလုိမရွိၾကေတာ့ၿပီ။


တုိ႔ဗမာ အစည္းအရုံး သည္ ၁၉၃၀ ခုႏွစ္တြင္ ျဖစ္ပြားခဲ့ သည့္ ကုလား-ဗမာ အဓိကရုဏ္း မ်ား၏ တုိက္ရုိက္ ရလဒ္ျဖစ္၏။ အဓိကရုဏ္းမ်ား၏ အေၾကာင္းရင္းမွာ သပိတ္ေမွာက္ေနေသာ အိႏိၵယလူမ်ဳိး ဆိပ္ကမ္းအလုပ္သမားမ်ားႏွင့္ ၎တုိ႔ေနရာတြင္ အစားထုိးခန္႔အပ္ျခင္းခံရသူ၊ ျမန္မာတုိ႔အၾကား ရုိက္ပြဲမ်ားျဖစ္ခဲ့ရျခင္းမွစသည္။ ျမန္မာတု႔ိကား တစ္ေျမရပ္ျခားမွသူမ်ား သူတု႔ိေျမတြင္ ခ်ယ္လွယ္လာျခင္းကုိ ေရွးမဆြကပင္ ႏွစ္ၿမိဳ႕ခ့ဲသည္မဟုတ္ေခ်။ အမ်ဳိးဂုဏ္ မေပ်ာက္ေစေရး၊ ေစာင့္ေရွာက္လုိသည့္ စိတ္ေဇာမ်ားက အဓိကရုဏ္းကုိ မီးေလာင္ရာ ေလပင့္ေပးခဲ့သည္။ လမ္းေပၚ ရုိက္ပြဲမ်ားတြင္ အခ်င္းခ်င္း အားေပးၾကေသာ “ညာသံ” မွာ “တုိ႔ဗမာ” ဟူ၍ျဖစ္သည္။


ရန္ကုန္ တကၠသုိလ္မွ က်ဴတာေပါက္စ တစ္ဦး ျဖစ္သူ ကုိဘေသာင္းသည္ အဓိကရုဏ္း တြင္ ေသဆုံးရသူ ျမန္မာမ်ားအေၾကာင္း လက္ကမ္းစာေစာင္မ်ား ေရးသားေနစဥ္ “တုိ႔ဗမာ” ဟူေသာ အစည္းအရုံးတစ္ခုဖြဲ႔ရန္အၾကံကုိ ရခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ အဖြဲ႕၏ေၾကြးေၾကာ္သံမွာ “အမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ သာသနာ” ဟူ၍ ျဖစ္သည္။ ယင္းအဖြဲ႕ကား ေနာက္ပုိင္းတြင္ သခင္ပါတီဟုလည္း ထင္ရွားလာမည္ျဖစ္သည္။ အဂၤလိပ္တုိ႔အား Master ဟု ေခၚရျခင္းကုိ အစြဲျပဳ၍ မိမိကုိမိမိ “သခင္” တပ္ ေခၚေ၀ၚၾကျခင္း ျဖစ္ေလသည္။ ကိုဘေသာင္းႏွင့္ ေနာက္လုိက္ေနာက္ပါမ်ားက ‘သခင္’ ကုိ အမည္ေရွ႕မွ တပ္ေခၚျခင္းျဖင့္ ျမန္မာတုိ႔သည္လည္း ကၽြန္မဟုတ္၊ အရွင္သခင္မ်ား ျဖစ္သည္ဟု အဓိပၸါယ္ဖြင့္ေလသည္။ ဤသုိ႔ ရုိးရွင္းၿပီး ထိေရာက္ေသာ၊ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ကုိ လႈိက္လႈိက္လွဲလွဲျပဆုိေသာ အသုံးအႏႈန္းက လူငယ္အေျမာက္အမ်ားကုိ တုိ႔ဗမာ အစည္းအရုံးသုိ႔ ဆြဲေဆာင္ခဲ့သည္။ သခင္မ်ားမွာ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုေထာင္ရုံမွ်ျဖင့္ ေက်နပ္တင္းတိမ္ၾကသည္ မဟုတ္ေပ။ သူတုိ႔၏ အမ်ိဳးသားေရးေစ့ေဆာ္ခ်က္မ်ားကုိ လမ္းညႊန္ျပမည့္ အေတြးအေခၚမ်ားကုိ စတင္ရွာေဖြခဲ့ၾကေလသည္။


ျမန္မာနုိင္ငံတြင္ လက္၀ဲစာေပမ်ား စတင္ပ်ံ႕ႏွံ႔ခဲ့သည္မွာ ၁၉၃၁ ခုႏွစ္ ပတ္၀န္းက်င္၌ ျဖစ္သည္။ နုိင္ငံရပ္ျခား သြားေရာက္သူမ်ားမွ ယူေဆာင္လာခဲ့ေသာ စာအုပ္စာတမ္းမ်ား၊ ေဂ် အက္စ္ ဖာနီဗယ္၏ Burma Book Club မွ ျဖန္႔ခ်ိေသာ စာေပမ်ားက မာ့က္စ္၀ါဒႏွင့္ ဆုိရွယ္လစ္အေတြးအေခၚမ်ားကုိ ျပည္တြင္းတြင္ မိတ္ဆက္ေပးခဲ့သည္။ ထုိစာေပမ်ားကုိ စိတ္လႈပ္ရွားဖြယ္ရာ ကမာၻ႔ေရးရာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားေၾကာင့္ မ်က္စိပြင့္၊ နားပြင့္ ျဖစ္လာသူ ျမန္မာလူငယ္မ်ားက ၀ါးမ်ဳိပစ္ခဲ့ၾကသည္။ မသိစိတ္၏ေစ႔ေဆာ္မႈ ျဖစ္တန္ရာေသာ အၾကမ္းဖက္ နည္းလမ္းမ်ားကုိလည္း ထုိေခတ္လူငယ္မ်ားအၾကား ထက္ထက္သန္သန္ ရွာေဖြလာၾကသည္။ ဆုိရွယ္လစ္အေတြးအေခၚ တစ္ခုလုံးကုိ ေကာင္းစြာမေၾကညက္မီ လက္ခံၾကမည့္အေျခအေနအထိ ေရာက္ခဲ့ေလသည္။


အမ်ဳိးသားစိတ္ ထက္သန္သူ ျမန္မာလူငယ္မ်ားအတြင္း လက္၀ဲယိမ္း အေတြးအေခၚမ်ား ပ်ံ႕ႏွံ႔လာျခင္းမွာ စီးပြားေရး၊ နုိင္ငံေရး တုိ႔ႏွင့္ ဆက္ႏြယ္ရွင္းျပ၍ ရစေကာင္းဖြယ္ရာရွိ၏။ စင္စစ္ဆုိရလွ်င္ ဗုဒၶဘာသာစံထားခ်က္မ်ား လႊမ္းမုိးၿပီး၊ ဆင္းရဲမြဲေတျခင္း စသည့္ကပ္ဆိုက္မႈမ်ဳိး ၾကံဳရေလ့မရွိေသာ၊ ဇတ္ခြဲျခားဖိနွိပ္မႈမ်ဳိးမရွိေသာ ျမန္မာ့လူ႔ေဘာင္တြင္ မာ့က္စ္၀ါဒထြန္းကားရန္ သဘာ၀အေျခခံမ်ား ရွိမေနပါေခ်။ ဆုိရွယ္လစ္၀ါဒသည္ ကုိလုိနီစနစ္ကုိဆန္႔က်င္သည္ ဟူေသာ အျမင္က အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓာတ္ထက္သန္လွသူ လူငယ္မ်ားကုိ ဆြဲေဆာင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ျမန္မာတုိ႔ကား အရင္းရွင္၀ါဒႏွင့္ ကုိလုိနီ၀ါဒမ်ား၏ ၿပိဳင္ဘက္အျဖစ္ ေပၚေပါက္လာေသာ လက္၀ဲအယူအဆမ်ား၊ သမုိင္းေၾကာင္းေျပာင္းလဲလာမႈ၏ လႈိင္းလုံးမ်ားအၾကား က်ေရာက္သြားခဲ့ျခင္းျဖစ္ေလသည္။


ထုိ႔အျပင္ ျမန္မာျပည္၏ အသိပညာပတ္၀န္းက်င္ အေနအထားမွာ အေတြးအေခၚသစ္မ်ားကုိ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ မိတ္ဆက္ေပးလာသည့္ ဆုိရွယ္လစ္၀ါဒ အတြက္ အခ်ိန္ကုိက္ျဖစ္ေစခဲ့ သည္။ ျမန္မာလူငယ္တုိ႔ကား တက္သစ္စ အသိပညာရွင္မ်ားျဖစ္ေလရာ သူတုိ႔၏စိတ္ကုိ သီ၀ရီမ်ား၊ သေဘာတရားမ်ား၊ စိန္ေခၚမႈမ်ားျဖင့္ ျဖည့္စြက္လုိၾကသည္။ အဂၤလိပ္စာတတ္ေပတတ္မ်ား ျဖစ္လာျခင္းက အေတြးအေခၚသစ္မ်ားကုိ ၀ါးမ်ဳိစုပ္ယူရုံမက ျပန္လည္ ျဖန္႔ျဖဴးရန္အတြက္ပါ အသုံး၀င္ေစခဲ့သည္။ ယခင္ (၁၉၂၀) မ်ဳိးဆက္မ်ားကဲ့သုိ႕ ျမန္မာစာေပႏွင့္ အကၽြမ္းတ၀င္မရွိသူမ်ား မဟုတ္ၾကေပ။ ၁၉၃၀ မ်ိဳးဆက္မ်ားကား ျမန္မာစာအုပ္မ်ား၊ ျမန္မာသတင္းစာမ်ား၊ မဂၢဇင္းမ်ားျဖင့္ ႀကီးျပင္းလာၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ သူတုိ႔ကား ဆရာမႈိင္း၏ ေခတ္ေဟာင္းစာေပမ်ားႏွင့္ မစိမ္းသလုိ္ ေခတ္စမ္းစာေပ၏ အနုအရြမ်ားႏွင့္လည္း အကၽြမ္းတ၀င္ရွိသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။


အမ်ဳိးသားေရးထက္သန္သူ လူငယ္မ်ားအနက္ သူတုိ႔၏ လုပ္ရပ္မ်ားကုိ အားျဖည့္ရန္ အေတြးအေခၚသစ္ ရွာေဖြၾကသူမ်ားမွာ ကုိေအာင္ဆန္း၊ ကုိစုိး၊ ကုိနု၊ ကုိသန္းထြန္း၊ ကုိသိန္းေဖ စသူတုိ႔ျဖစ္သည္။ သူတုိ႔အားလုံး ေနာက္ပုိင္းတြင္ နုိင္ငံေရးသမားမ်ား ျဖစ္လာၾကေလသည္။ သူတုိ႔အားလုံးမွာ လက္၀ဲအယူအဆမ်ားကုိ အရည္က်ဳိေသာက္ခဲ့ၾကသူမ်ား ျဖစ္ၾကသည္။ သူတုိ႔အထဲမွ အခ်ဳိ႕က အျခားသူမ်ားထက္ နက္နက္ရႈိင္းရႈိင္း ပိုကဲျခင္းသာကြာသည္။ ထုိ႔ျပင္ သူတုိ႔အားလုံး ကေလာင္ကုိင္ၾကသူမ်ား ျဖစ္ၾကေလသည္။ ‘ကုိစုိး’ က ကြန္ျမဴနစ္စာေပမ်ားကုိ ဗုဒၶတရားေတာ္ အသုံးအႏႈန္းမ်ားျဖင့္ ဘာသာျပန္သည္။ ‘ကုိနု’ ကမူ အမွန္စင္စစ္ စီစစ္ၾကည့္လွ်င္ ကြန္ျမဴနစ္ႏွင့္ ဗုဒၶ၀ါဒတုိ႔ လုိက္ဖက္ညီေၾကာင္း ျပဆုိရန္အားထုတ္သည္။ မည္မွ်ေအာင္ျမင္သည္၊ မေအာင္ျမင္သည္ကုိ အသာထား၊ ျမန္မာတုိ႔အေနျဖင့္ နုိင္ငံျခားအေတြးအေခၚမ်ားကုိ အက်အနျဖစ္ေစ၊ ပုံရိပ္ေဆာင္၍ျဖစ္ေစ၊ မိမိတုိ႔စာေပသုိ႔ ဘာသာျပန္ဆုိ ေလ့လာသင့္ေၾကာင္းကုိ သူတုိ႔က လက္ေတြ႔က်က် လုပ္ျပနုိင္ခဲ့ေလသည္။ ေအာင္ဆန္း၊ သန္းထြန္း၊ သိန္းေဖျမင့္တုိ႔ သည္လည္း ျမန္မာ့ အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒ၏ လုိအပ္ခ်က္နွင့္ အပ္စပ္မည့္အယူအဆမ်ားကို ရွာေဖြခ့ဲၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။


သူတုိ႔အားလုံး ယုံၾကည္ၾကသည္မွာ သေဘာတရားႏွင့္ လုပ္ရပ္အၾကား အဆက္အစပ္ ေကာင္းေကာင္းရွိရန္ျဖစ္သည္။ အထူးသျဖင့္ ကုိေအာင္ဆန္းမွာ ထုိအရာႏွစ္ခု အဆက္မျပတ္ေစရန္ အားထုတ္ဖုိ႔လုိေၾကာင္း သေဘာေပါက္သူ ျဖစ္ေလသည္။ သိန္းေဖျမင့္မွာ စာေပေရးရာ၍ ထူးခၽြန္သူ၊ ပါရမီထူးသူျဖစ္သည္။ သူက၀တၱဳႏွင့္ ၀တၱဳတုိ အေျမာက္အမ်ား ေရးခဲ့သည္။ သူ႔စာေပမွာ သူ၏နုိင္ငံေရးအယူအဆမ်ားကုိ လူအမ်ားထံ အေရာက္ပုိ႔ေဆာင္ေပးသည့္ ယာဥ္ရထားမ်ား ျဖစ္ၾကသည္သာမက လက္ရာေျပာင္ေျမာက္လွသည့္ ဖန္တီးမႈမ်ားလည္း ျဖစ္ပါသည္။ အျခားနုိင္ငံေရး လုပ္ေဖာ္ကုိင္ဖက္မ်ားကဲ့သုိ႔ပင္ မ်ိဳးခ်စ္၀ါဒအျပင္၊ ေကာင္းနုိးရာရာမ်ားကုိပါ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႕ ေလ့လာခံယူသူျဖစ္သည္။ သူ၏ ၁၉၃၆ ခုႏွစ္ ရန္ကုန္တကၠသုိလ္ေက်ာင္းသားသပိတ္ကုိ ေနာက္ခံထားေရးသားသည့္ “သပိတ္ေမွာက္ေက်ာင္းသား” ၀တၱဳတြင္ သူရဲေကာင္းဇာတ္လုိက္မွ မိန္းမပ်ဳိကေလးတစ္ဦးသုိ႔ အၾကံေပးရာ၌ ခပ္ညံ့ညံ့ ျမန္မာ၀တၱဳမ်ားအစား အဂၤလိပ္ဘာသာျပန္ ၀တၱဳေကာင္းမ်ားကုိ ဖတ္ရန္ တုိ္က္တြန္းထားေလသည္။


(၇)


ကုိနု၊ ကုိေအာင္ဆန္းနွင့္ ကုိသိန္းေဖတုိ႔ကား ၁၉၃၆ ခုနွစ္ ေက်ာင္းသားသပိတ္၏ ေခါင္းေဆာင္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ သပိတ္ေမွာက္ရျခင္းအေၾကာင္းမွာ အစုိးရအာဏာပုိင္မ်ားမွ အမ်ဳိးသားေရးတက္ၾကြသူ ေက်ာင္းသားမ်ားကုိ လက္လြန္ေျခလြန္ ႏွိပ္ကြပ္ခဲ့မႈေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ေနာက္ (၂) ႏွစ္ အၾကာတြင္ သူတုိ႔သည္ ကုိစုိး၊ ကုိသန္းထြန္းတုိ႔ႏွင့္အတူ တုိ႔ဗမာအစည္းအရုံးသုိ႔ ေျခစုံပစ္၀င္ခဲ့ၾကသည္။ ဤငါးဦးကား လြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈတြင္ အထင္ရွားဆုံးေသာ သခင္ေခါင္းေဆာင္မ်ားထဲတြင္ အ၀င္အပါ ျဖစ္လာၾကေလသည္။ ကုိနု၊ ကုိစုိးႏွင့္ ကုိသန္းထြန္းတုိ႔မွာ ၁၉၃၇ ခုႏွစ္တြင္ တည္ေထာင္ခဲ့ေသာ နဂါးနီစာအုပ္အသင္း၏ မူလအသင္း၀င္မ်ားလည္း ျဖစ္ၾက၏။ ထုိအသင္း၏ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ (နုိင္ငံတကာမွ) စီးပြားေရး၊ နုိင္ငံေရး၊ သမုိင္း၊ စာေပေရးရာ စာအုပ္စာတမ္းမ်ားကုိ ျမန္မာဘာသာျပန္ျဖင့္ လူထုထံ ေစ်းသက္သက္သာသာ ျဖန္ခ်ိေရးျဖစ္သည္။ ျမန္မာကုိ ကမာၻကသိရန္အတြက္ ဦးစြာပထမ ျမန္မာတုိ႔အေနျဖင့္ ကမာၻ႔အေၾကာင္း သိရွိနားလည္ဖုိ႔လုိသည္ ဟူေသာ အယူအဆျဖင့္ လုပ္ငန္းစခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ အေတာ္အတန္ရုိးရွင္းေသာ္လည္း ပညာသားပါသည့္အျမင္ပါေပ။ နဂါးနီစာအုပ္အသင္းမွ ထုတ္ေ၀ခဲ့ေသာ ေခါင္းစဥ္မ်ားထဲတြင္ စစ္ပြဲမ်ားအေၾကာင္း (၃၈) အုပ္၊ အမ်ဳိးသားေရး နွင့္ပတ္သက္၍ (၃၆) အုပ္၊ ေတာ္လွန္ေရး မ်ား အေၾကာင္း(၃၂) အုပ္ႏွင့္ (အုိင္ယာလန္ ေခါင္းေဆာင္) မုိက္ကယ္ေကာလင္းအေၾကာင္း (၂၁) အုပ္ တုိ႔ ပါ၀င္သည္။ အျခား ထင္ရွားေသာ ပညာရပ္ဆုိင္ရာေခါင္းစဥ္မ်ားတြင္ ျမန္မာ့သမုိင္းႏွင့္ ပတ္သက္၍ (၁၉) အုပ္၊ ဂ်ာမနီအေၾကာင္း (၁၉) အုပ္၊ အစုိးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရး (၁၈) အုပ္၊ စီးပြားေရး (၁၈) အုပ္၊ ဆုိရွယ္လစ္၀ါဒ (၁၈) အုပ္၊ ကြန္ျမဴနစ္၀ါဒ (၁၅) အုပ္တုိ႔ ျဖစ္သည္။ ထုိစာရင္းတြင္ ေနရူး အေၾကာင္း ေရးထားသည့္စာ တစ္အုပ္၊ ဂႏၶီအေၾကာင္း (၂) အုပ္၊ ဒီဗလဲယားအၾကာင္း (၂) အုပ္၊ စတာလင္ (၃) အုပ္၊ ဟစ္တလာအေၾကာင္း (၄)အုပ္ႏွင့္ လီနင္ (၆) အုပ္တုိ႔ ပါ၀င္သည္။ စာအုပ္တိုက္၏ ေတာ္လွန္ေရး၊ လက္၀ဲယိမ္းျခင္းတုိ႔မွာ ေတြးၾကည့္စရာမလုိသည့္ အခ်က္ျဖစ္ေလသည္။


ျမန္မာျပည္သုိ႔ ကမာၻစစ္ႀကီး ေရာက္မလာမီ ႏွစ္အနည္းငယ္ အလုိ၌ သခင္လူငယ္မ်ား အေနျဖင့္ ျမန္မာျပည္ လြတ္ေျမာက္ေရး အယူအဆမ်ား၊ နည္းလမ္းမ်ားကုိ၊ ေခါင္းစုိက္ရွုာေဖြခဲ့ ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိကာလအတြင္းတြင္မွ ျမန္မာျပည္သည္ ဗမာမ်ားသာမက ရွမ္း၊ ခ်င္း၊ ကခ်င္၊ ကရင္၊ မြန္ ႏွင့္ အျခား လူမ်ဳိးစုမ်ားစြာတုိ႔၏ တုိင္းျပည္ျဖစ္ေၾကာင္း သူတုိ႔ သေဘာေပါက္လာ ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ထုိ႔အျပင္ (ပတ္၀န္းက်င္တုိင္းျပည္မ်ားမွ) ေရႊ႕ေျပာင္းအေျခစုိက္လာၾကသူမ်ား သည္လည္း ေဒသခံမ်ားႏွင့္ ခြဲျခားမရေအာင္ အကၽြမ္း၀င္လာၾကၿပီး ေမြးစားတုိင္းျပည္၏ သစၥာခံမ်ား ျဖစ္လာၾကၿပီ။ အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒီ လူငယ္မ်ားအေနျဖင့္ ဤအရပ္ကား ဗမာလူမ်ဳိးတုိ႔၏ တုိင္းျပည္ဟူသည့္ မိရုိးဖလာသတ္မွတ္ခ်က္မ်ားကုိ ေက်ာ္လြန္ျမင္နုိင္စြမ္းရွိရန္ လုိျခင္းကုိ သေဘာေပါက္လာခဲ့ၾကသည္။


၁၉၃၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားတြင္ ေပၚထြက္လာခဲ့သည့္ ေခါင္းေဆာင္မ်ား၌ လူမ်ဳိးႀကီး၀ါဒ အေတြးအေခၚမ်ား ေလ်ာ့နည္းလာျခင္း၊ ကမာၻအႏွံ႕မွ (ဗဟုသုတကုိ) ေလ့လာဆည္းပူးလုိေသာ အာသာဆႏၵျပင္းျပျခင္း စသည့္လကၡဏာမ်ားကုိ ေတြ႔လာရသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ထုိနုိင္ငံေရး အေတြးအေခၚမ်ား ရင့္က်က္အေျခခုိင္သည္အထိ အေျခအေနမေပးေတာ့ေခ်။ ဒုတိယကမာၻစစ္မီးေတာက္က ျမန္မာျပည္သုိ႔ ကူးစက္လာခဲ့ၿပီျဖစ္သည္။ (အေရွ႕ဖ်ားဆီမွ) ဂ်ပန္တုိ႔ခ်ီလာျခင္းက ျမန္မာတုိ႔ကုိ ျပႆနာအသစ္မ်ားႏွင့္ ရင္ဆုိင္ရေစခဲ့သည္။ သူတုိ႔အေနျဖင့္ အရွတုိက္သားအခ်င္းခ်င္းျဖစ္သည့္ ဂ်ပန္တုိ႔၏ ေအာင္ျမင္မႈရလဒ္မ်ားကို ၾကည္ညိဳ၍မဆုံးမီ မိတ္ေဆြမ်ားဟု တြင္တြင္ေျပာေသာ္လည္း ဘ၀င္ျမင့္ၿပီး ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳပ္သည့္ ေအာင္နုိင္သူမ်ားကုိ နဖူးေတြ႔ဒူးေတြ႔ ၾကံဳလာခဲ့ရသည္။ ထုိအျဖစ္အပ်က္မွာ ၿဗိတိသွ်တုိ႔လက္ေအာက္မွ ရုန္းထြက္လာခဲ့သူ ျမန္မာတုိ႔အတြက္ အေျခအေနသစ္တစ္ရပ္ျဖစ္ေလသည္။ ျမန္မာတုိ႔ကား သူတို႔တုိင္းျပည္တစ္နုိင္ငံလုံးႏွင့္ လုိက္ဖက္မည့္ အေတြးအေခၚလုပ္ရပ္မ်ားကုိ ဆက္လက္ရွာေဖြရဦးမည္သာတည္း။









နိဂုံး


ကုိလုိနီေခတ္ ျမန္မာႏွင့္ အိႏၵိယ စာေပပညာရွင္မ်ားအေၾကာင္း ႏႈိင္းယွဥ္ေလ့လာခ်က္မွ လြန္စြာျခားနားေသာ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းႏွစ္ခုတုိ႔ တုိင္းတစ္ပါး၏လႊမ္းမုိးလာမႈမ်ားကုိ တစ္သီးတစ္ျခားစီ ရင္ဆုိင္ေနၾကပုံကုိ ျပဆုိခဲ့သည္။ အိႏၵိယတြင္ ကနဦး၌ အေနာက္တုိင္းအေတြးအေခၚႏွင့္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားပုံစံကုိ ေခါင္းေဆာင္ပုိင္းက ထက္ထက္သန္သန္ေလ့လာခဲ့ၾကသည္။ ထုိကနဦးအားက်မႈက အိႏၵိယျပည္ ျပန္လည္နုိးၾကားလာျခင္းအတြက္ အဓိကေမာင္းနွင္အားျဖစ္လာကာ ထုိမွတစ္ဆင့္ အသိပညာဖြံ႕ၿဖိဳးမႈႏွင့္ နုိင္ငံေရး အျမင္မ်ားအေပၚ ၾသဇာေညာင္းခဲ့သည္မွာ လြတ္လပ္ေရးရသည္ အထိျဖစ္သည္။ (ကုိလုိနီ) အုပ္ခ်ဳပ္သူမ်ား၏ ဘာသာစကားက အေနာက္တုိင္းအေတြးအေခၚမ်ား ပ်ံ႕ႏွံ႔ေစရန္ ကူညီခဲ့သည္သာမက ဘာသာစကားမ်ဳိးစုံ ေျပာဆုိၾကသည့္ (အိႏိၵယ) တုိက္ငယ္အတြင္း ညီညြတ္ေရးကုိပါ ေဆာင္ၾကဥ္းခဲ့သည္။ အဂၤလိပ္ ဘာသာစကား မွာ အိႏိၵယ စာေပေလာက၏ အစိတ္အပုိင္းတစ္ခု ျဖစ္လာခဲ့ၿပီး အဂၤလုိ-အိႏိၵယ စာေပလက္ရာမ်ားမွာ လြတ္လပ္ေသာ အိႏိၵယ၌ ကုိယ္ပုိင္ေနရာတစ္ခုပင္ ရယူနုိင္ခဲ့သည္။ ေနာက္ပုိင္း၌ အိႏၵိယတုိ႔ အေနျဖင့္ အဂၤလိပ္တုိ႔ အေပၚ ဆန္႔က်င္စိတ္မ်ား၊ ရန္ေစာင္မႈမ်ား ရွိလာခဲ့ေသာ္လည္း အေရွ႕ႏွင့္အေနာက္ၾကား ဟန္ခ်က္ညီညီေပါင္းစည္းမႈကုိ ရွာေဖြေပးခဲ့ေသာ အသိပညာနွလုံးခုံသံမွာမူ လုံး၀ ရပ္တန္႔ေသဆုံးသြားသည္အထိ မျဖစ္ခဲ့ပါေခ်။ အဂၤလိပ္စာကုိ အိႏိၵယ၏ နုိင္ငံေရးဘာသာစကားအျဖစ္ ဆက္လက္သုံးစြဲခဲ့ၾကသည္။


လက္၀ဲအယူအဆမ်ားက အိႏိၵယစာေပပညာရွင္မ်ားအတြက္ သည္းေျခႀကိဳက္မျဖစ္ခဲ့ၾကျခင္း မဟုတ္ပါ။ အထူးသျဖင့္ လူမႈဘ၀အေျခအေနမ်ားမွာ ကြန္ျမဴနစ္လူ႔ေဘာင္၏ ကတိက၀တ္မ်ားျဖင့္ ဆြဲေဆာင္ရန္ အေကာင္းဆုံးျဖစ္ခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ လူမႈေရး၊ ဘာသာေရး၊ နုိင္ငံေရးတုိ႔သည္ လူယဥ္ေက်းတုိ႔၏ ခြဲျခားမရနုိင္သည့္ အစိတ္အပုိင္းမ်ားျဖစ္သည္ဟူသည့္ ျပန္လည္ဆန္းသစ္ျခင္းအျမင္ကုိ လက္ခံသူ အမ်ဳိးသားေရး၀ါဒီ ေခါင္းေဆာင္အမ်ားစုတုိ႔က အေျပာက်ယ္လွေသာ ဆုိရွယ္လစ္ အေတြးအေခၚမ်ားအနက္မွ အခ်ဳိ႕ (စီးပြားေရးအယူအဆမ်ား) ကုိသာ ေရြးခ်ယ္ လက္ခံခဲ့ၾကေလသည္။


ထုိထိုေသာ အျဖစ္အပ်က္မ်ားၾကံဳခဲ့သည့္ အိႏိၵယဖက္မွ ျမန္မာျပည္သုိ႔ လွမ္းေမွ်ာ္ၾကည့္ပါလွ်င္ ဒ႑ာရီဆန္ဆန္ဇာတ္လမ္းမ်ားႏွင့္၊ ရပ္တန္႔လုနီးပါးအခ်ိန္ကာလတစ္ခုကုိ ေတြ႔နုိင္ေပလိမ့္မည္။ နွစ္ေပါင္းမ်ားစြာေနာက္က်ၿပီးမွ ကုိလုိနီျဖစ္လာခဲ့ၿပီး အခ်ိန္တုိတိုႏွင့္ အဆုံးသတ္သြားသည့္ ျမန္မာျပည္ၿဗိတိသွ်အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမွာ တစ္နည္းအားျဖင့္ အိႏိၵယ၌ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့သည္မ်ားကို ခ်ဳံ႕ထားသကဲ့သုိ႔ ရွိေပမည္။ သုိ႔ရာတြင္ အျခားကုိလုိနီမ်ား၌မၾကံဳရေသာ သီးသန္႔အျဖစ္မ်ားလည္း ၾကံဳခဲ့ပါသည္။ ျမန္မာျပည္သူတုိ႔ ကံနည္းေသာအခ်က္မွာ နုိင္ငံရပ္ျခားမွ စိန္ေခၚမႈမ်ားႏွင့္ ရင္ဆုိင္ရခ်ိန္တြင္ အကူအညီႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္မႈ ေပးနုိင္သူမ်ား မရွိခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ အေျခအေနအသစ္မ်ားကုိ သူတုိ႔ဘာသာ တစ္ျဖည္းျဖည္းတြင္မွ မသိစိတ္ျဖင့္ လုိက္ညွိလာခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ၿဗိတိသွ်အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အဆုံးသတ္ခါနီး အခ်ိန္ပုိင္းတြင္မွ ေခတ္မီတုိးတက္ေနေသာ ကမာၻႀကီးႏွင့္ ရင္ေပါင္တန္းရန္ ႀကိဳးပမ္းရမည္ကုိ သေဘာေပါက္နားလည္သူ ေခါင္းေဆာင္အခ်ဳိ႕ ေပၚလာျခင္းျဖစ္သည္။


သုိ႔ရာတြင္ ျမန္မာ့လူအဖြဲ႕အစည္းတစ္ခုလုံးအေနျဖင့္ ေျပာင္းလဲမႈမွာ သမားရုိးက်ျဖစ္စဥ္တြင္ စီးေမ်ာေနသည့္ လူထုႀကီး၏ဆႏၵသေဘာအရ ေရြ႕လ်ားခဲ့ျခင္းသာျဖစ္ၿပီး ဖ်တ္ဖ်တ္လတ္လတ္ ေခါင္းေဆာင္မႈတစ္ခုက တြန္းအားေပးခဲ့ျခင္းမဟုတ္ပါေခ်။ ေခါင္းေဆာင္မ်ားေနာက္ သူတုိ႔လုိက္ခဲ့ၾကသည္မွာ ထုိသူတုိ႔အေနျဖင့္ ျမန္မာစကားကုိ (အာေပါင္အာရင္းသန္သန္ျဖင့္) ေျပာနုိင္ၾကျခင္းေၾကာင့္ပင္။ တုိ႔ဗမာ အစည္းအရုံးကုိ တည္ေထာင္သူ သေဘာေပါက္ခဲ့သလုိပင္ အမ်ဳိး ဘာသာ၊ သာသနာသည္ ျမန္မာတုိ႔၏ သီးသန္႔လကၡဏာ နုိ္းၾကားစိတ္မ်ား အေညွာင့္ေပါက္ရာ ျဖစ္ေလသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ပင္ ေနာက္ပုိင္း၌ ေတာ္လွန္ေရးအျမင္ရွိေသာ ေခါင္းေဆာင္ငယ္မ်ားမွ ေခတ္မီနုိင္ငံသစ္ ပုံစံတြင္ “အမ်ဳိး” ႏွင့္ “သာသနာ” ကုိ၊ ျဖဳတ္ဖယ္ခဲ့ ေသာ္လည္း ဘာသာစကားကုိမူ စည္းလုံးညီညြတ္ေရး၊ ျပယုဂ္အျဖစ္ မသိလုိက္ဘာသာ ခ်န္ရစ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္တန္ရာသည္။


ယခု ေလ့လာခ်က္အရ ေတြ႔ရွိလာသည္မွာ ကုိလုိနီေခတ္အိႏိၵယႏွင့္ ျမန္မာျပည္တုိ႔တြင္ အမ်ဳိးသားေရးနွင့္ စာေပေရးရာဖြံ႕ၿဖိဳးတုိးတက္မႈမ်ားအၾကား ခုိင္မာသည့္ အခ်ိတ္အဆက္တစ္ခု ရွိေနျခင္းပင္ျဖစ္ပါသည္။ အိႏိၵယလူ႔ေဘာင္က မိရုိးဖလာအတုိင္း ဇာတ္ျမင့္ယဥ္ေက်းမႈမ်ား၏ လႈပ္ရွားမႈကုိေနရာေပးသည္။ ဇာတ္ျမင့္မ်ဳိးႏြယ္ စာေပပညာရွင္မ်ားမွ ေမြးဖြားလုိက္သည့္ နိုးၾကားလာေသာ အိႏိၵယစီးေၾကာင္းကုိ အဆင္သင့္လက္ခံခဲ့သလုိ ထုိစီးေၾကာင္းမွ ေခါင္းေဆာင္သစ္မ်ားစြာ ထပ္မံေမြးဖြားလာခဲ့ၾကသည္။ အမ်ဳိးသားေရးစံမ်ား ရွာေဖြရင္းႏွင့္ အေရွ႕ႏွင့္အေနာက္ အေတြးအေခၚမ်ား သဟဇာတျဖစ္ေအာင္ ေပါင္းစည္းေစနုိင္ခဲ့သည္။


ျမန္မာျပည္၌မူ မိရုိးဖလာ လက္ရည္တစ္ျပင္တည္း စိတ္ထားမ်ားက အထက္တန္းလႊာလူစုကုိ လက္မခံရန္ျပဳခဲ့သည္။ ထုိ႔မွ်မကေသး ကုိလုိနီေခတ္ဦးတြင္ ေခတ္မီပညာတတ္ျဖစ္လာသူ ျမန္မာမ်ားမွာ ၎တုိ႔တုိင္းျပည္မွ မိရုိးဖလာပညာရပ္မ်ားကို အလြန္အမင္းလ်စ္လ်ဴရႈခဲ့ၾကသည္။ ရလဒ္မွာ ထုိသူတုိ႔အေနျဖင့္ ဂႏၲ၀င္စာေပသမားမ်ားႏွင့္သာမက သာမန္လူထုႏွင့္ပါ ျပဒါးတစ္လမ္း သံတစ္လမ္း ျဖစ္ခဲ့ရျခင္းပင္။ ၁၉၃၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားတြင္ ျမန္မာစာကုိ အစုိးရသင္ရုိးညြန္းတန္း၌ ထည့္သြင္းၿပီး ေနာက္ပုိင္းမွသာ အေနာက္တုိင္းပညာေရးႏွင့္ မိရုိးဖလာသင္ယူမႈတုိ႔ ေပါင္းစည္းသြားခဲ့သည္။ ထုိပညာေရးမွ ေပါက္ဖြားလာေသာ မ်ဳိးဆက္သစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား လက္ထက္မွသာ အမ်ဳိးသားေရး ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္မ်ားကုိ ဗမာမ်ားအတြက္သာမက ျမန္မာျပည္တြင္းေနထုိင္သူ အားလုံးအတြက္ ေပးနုိင္ခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ စစ္ႀကီးအၿပီး လြတ္လပ္ေရးလႈပ္ရွားမႈအတြက္ ေခါင္းေဆာင္ရမည့္ မ်ဳိးဆက္သစ္မ်ားႏွင့္ ေခါင္းေဆာင္ေဟာင္းမ်ားအၾကား အသိပညာပုိင္းဆုိင္ရာ ကြာဟမႈမ်ား (ယဥ္ေက်းမႈပုိင္းဆုိင္ရာကြာဟမႈ ဟုလည္း ဆုိနုိင္ပါသည္) ရွိေနခဲ့သည္မွာ အေသအခ်ာပင္ ျဖစ္သည္။


ႏွစ္နုိင္ငံစလုံး၌ အျဖစ္အပ်က္အလုံးစုံမွာ ေက်နပ္ဖြယ္ရာခ်ည္းဟူ၍ကား မဟုတ္ပါေခ်။ အိႏိၵယတြင္ အထက္တန္းလႊာတုိ႔က အိႏိၵယလူမ်ဳိးတုိ႔အေနျဖင့္ မိရုိးဖလာအဆီအႏွစ္မ်ားကုိ အေနာက္တုိင္း၏ အေကာင္းဆုံးမ်ားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ၿပီး ကမာၻ႔ အသိပညာေလာက၏ ထိပ္တန္းထိတုိင္ေအာင္ တက္လွမ္းနုိင္ေၾကာင္း သက္ေသထူနုိင္ခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ အထက္တန္းလႊာမ်ားႏွင့္ သာမန္လူတန္းစားမ်ားအၾကား ကြာဟမႈႀကီးမားလွေလရာ အိႏိၵယနုိးၾကားလာမႈမွာ ေရရွည္မတည္တံ့နုိင္ ျဖစ္ခဲ့ရသည္။ အမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈ၏ စံႏွင့္ အေတြးအေခၚမ်ားကုိ ေမာင္းနွင္ခဲ့ၾကသည့္္ အင္အားစုမ်ားမွာ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးစကာလ၌ပင္ စတင္အစည္းေျပလာခဲ့ၾကသည္။ အထက္တန္းလြာကိစၥ နည္းပါးသည့္ ျမန္မာျပည္၌မူ လူထုစံျပဳစရာ၊ ေအာင္ျမင္မႈႀကီးႀကီးမားမား ရစရာမ်ားအတြက္ ေမာင္းႏွင္အားမရွိခဲ့ေပ။ စစ္ႀကီးမျဖစ္မီ မ်ဳိးဆက္သစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ေျပာင္းလဲေရးအားထုတ္မႈမွာလည္း ေနာက္က်ခဲ့သည္။ ၁၉၄၀ ျပည့္ႏွစ္မ်ားအတြင္း ျမန္မာျပည္၏ ေျပာင္းလဲမႈျဖစ္စဥ္မ်ားစြာမွာ ရုတ္ခ်ည္းဆန္လြန္းလွသည္ျဖစ္ရာ ျမန္မာ့လူ႔ေဘာင္မွာ သူတုိ႔၏အစြမ္းအစမ်ားကုိ အစြမ္းကုန္ ေဖာ္ထုတ္ခြင့္ရရန္ ယေန႔အထိ ေစာင့္ဆုိင္းေနဆဲ ျဖစ္ေလသည္။ ။